Làng lụa Nha Xá ở đâu?
Tọa lạc dọc bên dòng Sông Hồng với các cánh đồng đồng xanh mướt, cái hồn lụa tơ tằm làng quê bao đời nay nâng tầm phát triển. Sắc màu làng lụa Nha Xá vươn ra khỏi lũy tre làng, cũng đã đoạt được phần lớn các thị trường lớn trong và ngoài nước. Làng Nha Xá thuộc xã Mộc Nam huyện Duy Tiên tỉnh Hà Nam. Từ các năm 30 của thế kỉ trước, lụa Nha Xá đã đình đám khắp vùng. Song giống như nhiều làng nghề khác, làng dệt lụa Nha Xá đã và đang phải thông qua rất nhiều các thăng trầm, sóng gió.
Giới Thiệu Tổng Quan Về Làng Lụa Nha Xá
Làng Lụa Nha Xá tọa lạc trên kè sông Hồng đỏ đậm phù sa cuồn cuộn chảy đưa theo sức sống bồi đắp châu thổ. Vùng đất đẹp đẹp này cũng chính là Vị trí có nghề dệt lụa đình đám từ rất lâu trước kia. Lụa ở đây mượt mà, đẹp và bền và chắc chắn được đứng thứ hai chỉ sau lụa Vạn Phúc (lụa Hà Đông).
Dân làng tôn thờ Nhân Huệ Vương – Phiêu kỳ Đại tướng quân Trần Khánh Dư làm Thành hoàng làng, ông tổ nghề dệt lụa tại làng lụa Nha Xá . Trong một lần du ngoạn trên sông Hồng cảm nhận được vẻ đẹp của bãi sông, ông đã lên xem. Gặp được những người dân dân bần cùng Vị trí đây, ông đã chỉ dẫn họ vớt cá hương (cá giống) trên sông về nuôi và trồng thêm dâu nuôi tằm, dệt lụa để cải tổ cuộc đời.
Nghe lời dạy của ông, dân làm ra quá nhiều tấm lụa đẹp, thỏa mãn nhu yếu trong làng, trong tổng. Rồi cứ thế tiếng lành đồn xa, càng ngày càng nhiều thương lái tìm tới mua, có thời điểm có cả nghề “gánh lụa thuê” ra sông Hồng đẩy lên thuyền để thuyền chuyển về kinh thành hoặc chở đi phân phối ở các Vị trí khác.
Lịch Sử Hình Thành Làng Lụa Nha Xá
Không rõ cư dân Nha Xá nghe biết nghề dệt lụa rõ ràng và cụ thể là thời hạn nào chỉ biết nghề trồng dâu, dệt lụa khởi nguồn từ khi Đại tướng quân Trần Khánh Dư tới làng Nha Xá. theo đó, có khả năng phỏng đoán thời hạn dựng nên làng lụa là vào vào cuối thế kỷ 13 và thời điểm đầu thế kỷ 14. Nghề dệt lụa của không ít người và làng Nha Xá cũng từ này mà dựng nên, được gìn giữ và truyền lại cho con cái đời sau.
Tới thời điểm đầu thế kỷ 18, các lái buôn ở Sài Gòn – Chợ To đang đi vào làng Nha Xá để mua hàng bởi chất lụa non tơ, óng mượt nức tiếng Vị trí đây. Nhưng đó chưa hẳn là cục bộ, năm 1920 mới là thời hạn an khang – thịnh vượng nhất của làng dệt Nha Xá. Bởi lụa dệt ra bao nhiêu đều được mang theo nước ngoài.
Năm 1931, lụa Nha Xá đã xuất giờ đây hội chợ ở Phnôm pênh (Campuchia). Năm 1938, dự hội chợ Huế. Năm 1935, đã có khá nhiều 6 nhà tư sản Nha Xá có cửa hàng bán lụa ở Sài Gòn, Hồng Kông… Năm 1939, nghề dệt, nghề đánh bắt cá đều an khang – thịnh vượng. Năm 1959, trào lưu hợp tác xã nâng tầm phát triển, cả Nha Xá là một hợp tác xã làm gia công cho Nhà nước, cả làng ăn gạo Nhà nước.
Đã có khá nhiều các nốt thăng thì các nốt trầm cũng chính là điều đã không còn né khỏi, nổi bật là trong thời hạn ngành lụa Việt xảy ra nhiều biến cố. Chẳng nói đâu xa, cuối các năm 80, làng nghề chỉ sót lại một số trong những hộ hộ dân cư theo dệt với sản phẩm thịnh hành như khăn, màn. Năm 1986, chuyển qua kinh tế thị trường, người dệt phải tự bươn chải và gặp rất nhiều khó khăn từ search nguyên vật liệu nguồn vào, trang bị máy móc, giống như tìm thị trường tiêu hao.
Một nghệ nhân là tại làng lụa Nha Xá hiện nay, khi được đặt câu hỏi ông đã sẻ chia rằng: “Lụa làm ra không bán tốt mà nguyên vật liệu để dệt lại thiếu thốn, quy trình tiến độ dệt thủ công khó khăn. Làng nghề lâm vào thế khó, đa số chúng ta đã tháo khung, có một số người đã và đang lên chiến lược làm nốt vài mẻ nữa rồi cũng bỏ nghề”.
Đúng vào mức nguy hiểm ấy, những người dân con của Nha Xá đã quay trở lại với tin vui là đã tìm kiếm được đầu ra cho sản phẩm. Thế nên làng đã nâng cao máy móc rồi nhập về các loại tơ có rất tốt cấp hơn, dệt ra các tấm vải đẹp hơn, bền lâu dài hơn. Những sản phẩm lụa Nha Xá làm ra càng ngày càng cháy khách hơn, từ đây làng lụa Nha Xá chính thức được hồi sinh.
Nguồn nguyên vật liệu dệt ngày này được lấy từ Nhà máy tơ Lâm Đồng – Vị trí có nguồn hàng không chuyển biến, chất lượng bảo đảm đáng tin cậy. Các tháng, làng nghề cho ra khoảng 20.000 mét lụa, trong số đó có 10.000 mét là lụa hoa, 10.000 mét là lụa trơn và các sản phẩm khác. Hiện tại, quý khách hàng nghe biết Nha Xá qua sản phẩm lụa hoa là nhiều nhất. Không các có vị trí đặt đặt trên thị trường nội địa mà còn là sản phẩm được người dùng Nhật Bản, Hàn Quốc và Pháp rất yêu thích.
Hiện nay, hợp tác xã Nha Xá có 500 xã viên, trong số đó 90% hộ dân cư đăng ký dệt, với hơn 350 lao động chính và 200 máy dệt. Những hộ hộ dân cư có 2 – 3 máy dệt ở trong nhà, các hộ đó thường khép kín các quá trình từ thu mua nguyên vật liệu tới bán thành phẩm. Những xưởng lớn có hàng trăm máy dệt, các máy dệt lớn chuyên dệt các sản phẩm có rất tốt thỏa mãn nhu yếu cho các thị trường thượng hạng trong và ngoài nước là Hà Nội Thủ Đô, Huế, tp.TP. Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh và xuất khẩu sang Lào, Thái Lan…
Ngày nay, khuynh hướng chế tạo của làng lụa Nha Xá là theo phía công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Nhiều hộ dân cư đã thay khung gỗ thành khung sắt. Sản phẩm dệt càng ngày càng nhiều chủng loại, phong phú, nhiều cơ sở được mở ra tại các vùng như Lảnh Trì, Chuyên Ngoại, Hòa Mạc, Đồng Văn… đã tạo công việc và nguồn thu cho hàng nghìn hộ hộ dân cư.
Sản Phẩm Nổi Bật Của Làng Lụa Nha Xá
Làng dệt Nha Xá đang mỗi bước hiện đại hóa các khâu chế tạo, bỏ dần nếp chế tạo thủ công. Trước đây, thợ dệt lụa phải làm đủ các quá trình, nay đã chuyển qua trình độ nhiệm vụ hóa. Hộ dệt chỉ dệt, hộ nhuộm thì chuyên nhuộm. Chính thế cho nên mà chất lượng sản phẩm được nâng cấp, sản lượng lớn hơn. Nhiều sản phẩm mới toanh toanh ra mắt như hàng đũi, tơ se, hàng lụa hoa, hàng lanh…, chất lượng, hình dạng sản phẩm liên tiếp được nâng cấp.
Lụa Đũi Nha Xá
Những chiếc khăn lụa đũi dâu Nha Xá được dệt bởi các sợi dọc là sợi tơ mảnh và sợi ngang là sợi đũi, tạo cho khăn độ mềm và độ xốp đặc thù. Quan trọng, sợi đũi là sợi được nhả từ tằm ăn dâu chứ không hẳn ăn sắn như bình thường. Và sợi đũi cũng chính là tơ tằm nguyên chất 100% được rút từ nhiều kén tằm và vê tay thủ công thành sợi nên sợi đũi thường lớn.
Cũng do làm thủ công thủ công nên chạy dọc theo các sợi sẽ có các lằn tơ khiến cho sợi không đều nhau nên khi chạm vào sản phẩm sẽ có cảm nghĩ có chút thô, nhám.
Lụa Hoa Nha Xá
Những trang phục may từ vải lụa hoa chiết xuất 100% tơ tằm bỗng nhiên, khi ăn mặc vào sẽ cảm nhận thấy sự thật thoải mái và dễ chịu và đã hết bị bết dính ngay cả những lúc khung người ra nhiều các giọt mồ hôi. Chính bởi vậy mà họ hay được sử dụng lụa hoa để may áo sơ mi phương thức điệu, jumpsuit (áo liền quần) cá tính hay các bộ váy liền, váy rời bay bổng. Và các tấm vải lụa hoa với Color phong phú, hoa văn trang nhã đó đấy là loại vải hoàn hảo nhất giành riêng cho bạn.
Nổi trội, cùng làm từ sợi tơ tằm nên lụa hoa cũng chiếm hữu kĩ năng giãn nở tốt nhất, mượt mà và mỏng mảnh nhẹ và mặt phẳng vải nhẵn bóng, ít bị nhăn và đơn giản và dễ dàng được gia công sạch. Bạn chỉ cần giặt tay với bột giặt hoặc sữa tắm ngay sau khi ăn mặc tại vị trí đặt tình cờ dính bẩn là bạn cũng luôn có thể đơn giản và dễ dàng xóa đi vết bẩn ấy rồi.
Khám phá nét đẹp làng lụa Nha Xá
Tương truyền khi xưa, vị tướng nhà Trần là Nhân Huệ Vương, Trần Khánh Dư dẫn một đạo quân đi dẹp giặc qua đây cảm nhận một làng quê yên tĩnh, tĩnh lặng đã thôi thúc ông quay lại. Đánh xong giặc Nguyên Mông đợt thứ 3 ông trở về làng Nha Xá vào Chùa tu hành và cũng chính thời kỳ này ông ông đã truyền dạy cho dân làng nghề trồng rau nuôi tằm, ươm tơ dệt lụa.
Có thời điểm, trong làng có cả nghề ‘gánh lụa thuê’ ra sông Hồng để mang lên thuyền chuyển về kinh thành hoặc phân phối đi các Vị trí. Lụa Nha Xá nổi danh từ đó.
Do cư dân Nha Xá có tình huống đi nhiều Vị trí và giao lưu kinh doanh với các vùng, miền khác biệt cho nên việc tiếp cận các kỹ thuật mới, công nghệ tiên tiến về cần sử dụng cho chế tạo của làng nghề cực kỳ nhanh. Từ chỗ chỉ dệt được các tấm vải có khổ 30 cm bằng kỹ thuật thủ công thì nay người trong làng đã dệt được các mẫu vải khổ lớn có chiều dài theo ý muốn, với nhiều sản phẩm nhiều chủng loại, phong phú.
Vào thế kỉ 17-18 nghề dệt lạu Nha Xá nghề dệt lụa tơ tằm được nâng tầm phát triển mạnh. Năm 1970-1975 sản phẩm lụa tơ tằm sa tanh của làng nghề được đăng ký hội chợ thành tựu kinh tế kỹ thuật Giảng Võ-Hà Nội Thủ Đô, đat được 2 huy chương vàng và 2 huy chương bạc. Năm 2004 được công nhận làng nghề dệt truyền thống cổ truyền, quản trị nước Trần Đức Lương về tham quan và trồng cây da lưu niệm tại làng nghề.
Không chỉ giữ được nghề, mà lúc này nhiều hộ dân cư ở Nha Xá đã giàu lên nhờ nghề, với lệch giá hàng nghìn triệu đồng mỗi năm trừ mọi trị giá chế tạo. Cùng theo đó, còn tạo công việc cho hàng nghìn lao động ở các vùng ở bên cạnh. Ngày 21-12-2014 Cục chiếm hữu trí tuệ và Sở Khoa học Công nghệ tỉnh Hà Nam đã cấp chứng từ công nhận và thành lập ra Hiệp hối chế tạo và kinh doanh lụa Nha Xá.
Nghệ nhân Nguyễn Tiến Quảng, Chủ tịch Hiệp Hội Làng Nghề Nha Xá sẻ chia: “Với bề dầy lịch sử hơn 700 năm tuổi, cho đến bây giờ, chúng mình đã giữ vững trên thị trường với các dòng sản phẩm lụa tơ tằm và các dòng sản phẩm ảnh hưởng tới khăn lụa, chăn lụa, khăn đũi cùng cục bộ các dòng sản phẩm lụa hoa.
Dịch Covid năm nay ảnh hưởng rất lớn, mặc dù chúng tôi vẫn cố gắng giữ vững bằng các dòng sản phẩm thượng hạng. Trong lĩnh vực thời trang, chúng mình cũng chế tạo nhiều sản phẩm lụa hoa và lụa thượng hạng đưa đến nhiều sự lựa chọn cho quý khách hàng nội địa”.
Hiện nay, Nha Xá có khoảng gần 400 máy dệt, hàng tháng làm ra từ 30-40 nghìn m lụa. Sản phẩm được tiêu hao khắp các thị trường cả trong và ngoài nước.
Nói đến đặc thù của lụa Nha Xá, Nghệ nhân Nguyễn Tiến Quảng cho biết thêm thêm: “ Lụa đúng chất liệu 100% tơ tằm. Mà nổi bật của lụa tơ tằm thì sờ trên tay cảm nhận thấy mát, mỏng mảnh, nhẹ. Kề bên đó, chi phí của lụa còn ở chỗ ấm về mùa Đông và mát về mùa Hè, đây là nổi bật của lụa tơ tằm Nha Xá. Màu sắc sẽ bảo đảm phai ở mức độ bé nhất. Còn về giá cả chế tạo thì đấy là Vị trí chỉ có giá cả của không ít người chế tạo chứ không mang nổi biệt kinh tế”.
Nổi trội, để thành lập chính hiệu dệt Nha Xá bền lâu, làng nghề đã chú tâm quan trọng gắn nâng tầm phát triển làng nghề với bảo đảm thiên nhiên và môi trường thiên nhiên. Hiện nay, Nha Xá là Vị trí thứ nhất áp dụng các chất liệu đến từ thiên nhiên như: Củ nâu, cánh kiến, lá bàng, lá trầu không… để nhuộm lụa tơ tằm. Bởi vậy, sản phẩm lụa của Nha Xá không riêng gì màu sắc bền lâu mà được rất nhiều người yêu thích, tín nhiệm về chất lượng và đáng tin cậy và an toàn khi cần sử dụng.
Trong khuynh hướng tăng nhanh quảng bá sản phẩm làng nghề, Hiệp hội chế tạo và kinh doanh lụa Nha Xá cũng hướng tới chuyển dần các túi, hộp đựng sản phẩm bằng nilon sang bằng vỏ tre hoặc vỏ giấy. Những mẫu bao bì này hiện được tìm hiểu thêm ở một số trong những nước như Thái Lan, Nhật Bản… Tuy nhiên, đến đây Hiệp hội chế tạo và kinh doanh lụa Nha Xá cũng tính tới sẽ thuê Chuyên Viên thiết kế kiến thiết hình dạng sản phẩm cho thích hợp với chất liệu và thị trường.
Để khách tham quan cảm nhận thấy được chi phí lao động của làng nghề, nhiều hộ dân cư ở Nha Xá tạo dựng các phân xưởng bé dại để khách tham quan trong và ngoài nước tới tham quan quy trình tiến độ ươm tơ, dệt lụa. Đây cũng chính là phương thức để cư dân trực tiếp quảng bá sản phẩm một phương thức tác dụng, thiết thực nhất.
Ngày nay, làng lụa Nha Xá đã biến tấu cũng trở nên rất chi là phong phú với nhiều chủng loại, chủng loại khác biệt. Diện mạo hoa văn trên lụa đã được biểu hiện dưới đôi bàn tay điêu luyện và óc nhìn sắc sảo, sáng tạo của không ít người nghệ nhân lụa Nha Xá. Nhờ thế, các sản phẩm lụa mới nhiều chủng loại, khác biệt và tính nghệ thuật và thẩm mỹ cao tới như thế. Với các đặc tính đặc biệt, lụa Nha Xá luôn luôn được chọn làm quà bộ quà tặng kèm theo cho người thân và bằng hữu khi khách tham quan về đây.
Chuyên Mục: Review Hà Nam
Nguồn Blog Review Du Lịch: https://bietthungoctrai.vn/ Nét đặc thù của làng lụa Nha Xá
