Ai đã một lần tới thăm Văn Miếu Cao Lãnh chắc không khỏi ngỡ ngàng, vì địa điểm vùng đất mới khai thác của châu thổ sông Cửu Long, có thêm một dự án công trình văn hóa truyền thống cổ truyền thờ đức Khổng Tử, có phương pháp nay gần 150 năm.
Văn Miếu Cao Lãnh ở đâu?
Văn Miếu Cao Lãnh Tọa lạc phương pháp giữa trung tâm thành phố Vĩnh Long chừng 2km, trên một sở đất rộng cặp kè sông Long Hồ thuộc thôn Long Hồ, tổng Long An, huyện Vĩnh Bình nay thuộc phường 4, thành phố Vĩnh Long, Văn Thánh Miếu Vĩnh Long là văn miếu thứ hai được lập trên vùng đất Nam bộ, sau lúc Văn Miếu Trấn Biên (lập năm 1715), Văn Miếu Gia Định (lập năm 1824) bị người Pháp tiêu diệt. (Trước đó Văn Thánh Miếu Cao Lãnh đã được lập năm 1857 tại thôn Mỹ Trà, tổng Phong Thạnh, huyện Kiến Phong, tỉnh Định Tường, nay thuộc phường 3, thành phố Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp).
Lịch sử Văn Miếu Cao Lãnh
Văn bia số 1 dựng tạiVăn Miếu Cao Lãnh Vĩnh Long năm 1911, khắc ghi nội dung được Phan Thanh Giản soạn từ thời điểm năm 1866, đã thỏa mãn nhu yếu đôi điều về sự ra mắt của Văn Thánh Miếu:” Năm Kỷ Mùi, Tự Đức thứ 12 (1859), Gia Định, Biên Hòa, Định Tường nối nhau thất thủ, sĩ phu ba tỉnh tỵ địa qua bản tỉnh (ý nói Vĩnh Long) và các hạt An Giang, Hà Tiên. Hiện nay binh mã mắc, sĩ tử mang bút tòng quân, việc học bỏ bê.
Năm Tự Đức thứ 15 (1862), Đốc học Nguyễn Thông họp các thân hào nhân sĩ bàn việc ấy, chọn đất ở địa bàn thôn Long Hồ, phương pháp tỉnh thành hơn 2 dặm về phía Đông Nam, phía đằng trước sông dài, phía đằng sau là gò cao, hai bên vườn tược… Tháng 11 năm Tự Đức thứ 17 (Giáp Tý – 1864) tiến hành khởi công, tháng chín năm nay hoàn thiện (năm Bính Dần – 1866)”. Như vậy, với việc đề xướng của quan Đốc học Nguyễn Thông cùng với sự bảo trợ của Kinh lược sứ Nam Kỳ Phan Thanh Giản, Văn Miếu Cao Lãnh Vĩnh Long đã được dựng nên trong một toàn cảnh nước nhà khá nhiễu nhương.
Khám phá Văn Miếu Cao Lãnh
Du khách ngang qua đường Trần Phú ngày nay sẽ có dịp nhìn cảm thấy cổng tam quan Văn Miếu Cao Lãnh gold color được xây theo lối cổ lâu, uy nghi với ba tầng mái lợp ngói đỏ và ba cổng hình vòm. Phía trên cổng chính có ba chữ Hán “Văn Thánh Miếu” và bên dưới là hàng chữ quốc ngữ, hai bên cổng chính có đôi câu đối bằng chữ Hán với nội dung: “Khổng môn truyền đạo thiên ban thượng / Thánh Miếu sùng văn vạn đại tôn.”
(Địa chỉ cửa Khổng, đạo lý truyền đi, ngàn lớp người kính nễ / Chốn miếu Thiêng, văn chương trọng vọng, vạn dòng đời suy tôn – Vietgle.vn). Thực tế cổng này mới được làm lại từ thời điểm năm 1964. Trước đó vào thời điểm năm 1928, cổng được thiết kế bằng cột gỗ mái ngói, tới năm 1936 mới được xây bằng hai trụ cổng với đôi liễn mang nội dung khá lãng mạn: “Liễu phố tân sào nha tháo nguyệt / Hạnh đàn cửu chỉ mã tê phong” (Địa chỉ kè sông, trên cây liễu bầy quạ cảm thấy trăng kêu rộ / Chốn sân hạnh, nhớ chuồng cũ lũ con Ngữa nghe gió hí vang).
Văn Miếu Cao Lãnh có gì
ĐIỆN ĐẠI THÀNH
Qua khỏi cổng tam quan, khách tham quan đơn giản cảm thấy bầu khí yên tĩnh thanh tao của chốn “cửa Khổng sân Trình” với tuyến phố thần đạo lát đá chẻ nối từ cổng tam quan tới điện Đại Thành, được trang điểm bởi băng viên ở giữa và hai hàng cây sao cao cường gợi liên tưởng tới các chú lính gác uy nghiêm.
Đại Thành điện thờ vị tổ của đạo Nho là Đức Khổng Tử, được người đời sau đề cao bằng nhiều thương hiệu như “Vạn Thế Sư Biểu”, “Đại Thành Chí Thánh”, “Thánh Văn”, “Thánh Nhân”… Nguyên từ khi mới thành lập Văn Thánh Miếu, điện Đại Thành chỉ được thành lập đơn giản dễ dàng với cột cây mái ngói và trên nền đất. Năm 1903, một dự án công trình bề thế hơn đã được dựng trên nền đá xanh cao chừng 90cm với các cột được thay được làm bằng gỗ căm xe, nền lót gạch tàu, mái lợp ngói đại và ngói ống theo kiểu “trùng thiềm điệp ốc”.
Tại gian chánh điện bài trí khá đơn sơ, ở giữa đặt khánh thờ bài vị “Đại Thành Chí Thánh Tiên Sư Khổng Phu Tử” cùng bài vị của bốn vị cao đồ Tăng Tử, Mạnh Tử, Nhan Tử và Tử Tư được Đức Khổng Tử ban gọi “Tứ phối”. Hai bên tả ban và hữu ban đặt khánh thờ “Thập triết”. Cạnh điện Đại Thành còn sinh tồn Tả Vu và Hữu Vu là hai ngôi miếu nhỏ dại ở hai bên, thờ “Thất thập nhị hiền” là 72 học trò giỏi của Đức Khổng Tử.
Tọa lạc giữa đường thần đạo, xen kẹt với hoa lá cỏ cây còn sinh tồn 3 tấm bia: bia số 1 đặt gần điện Đại Thành là trước tác của Phan Thanh Giản soạn năm 1866 và được dựng năm 1911, có mặt trước nêu nguyên nhân dựng miếu, xưng tụng công đức thánh nhân và triều đình, mặt sau dương danh những người dân có công; bia số 2 được dựng năm 1903 để đáng nhớ Tống Hữu Định và giới học thức trong cuộc trùng tu Văn Thánh Miếu lần 2
Bia số 3 dựng năm 1931 khắc ghi di chúc của Trương Thị Loan hiến đất cho miếu làm tự điền (bà là con gái của Bá hộ Trương Ngọc Lang, người có rất nhiều công lao trong việc thành lập và bảo tồn Văn Thánh Miếu). Cũng trong công viên xanh Văn Thánh Miếu, còn sinh tồn hai hồ Nhật Tinh và Nguyệt Anh là hai ao nhỏ dại trồng sen tạo cảnh và một phong cách thiết kế nhỏ dại gần cổng tam quan là Tụy Văn Lâu.
TỤY VĂN LÂU
Lúc lậpVăn Miếu Cao Lãnh , Phan Thanh Giản đã có không ít dự định thành lập một thơ lầu phía bên tả dự án công trình. Tuy nhiên do người Pháp xâm chiếm Vĩnh Long và cụ Phan đã tuẫn tiết, dự định tốt nhất đẹp kia đành phải gác lại. Năm 1869, những người dân Minh Hương mà cầm đầu là bá hộ Trương Ngọc Lang đã đứng ra quyên góp thành lập lầu thơ theo như mong muốn nguyện lúc đầu của cụ Phan. Công trình xây dựng khởi sự từ thời điểm năm 1869 tới năm 1872 mới hoàn thiện.
Thoạt đầu lầu thơ gồm hai tầng nhưng chỉ từ cột gỗ, mái ngói và nền đất. Tầng trên là để lưu trữ văn sách, ở trung tâm có đặt ban thờ ba vị Văn Xương Đế Quân, thần chủ về văn học, gồm Cửu thiên Khai hóa Văn Xương tử đồng đế quân (giữa), Cửu thiên Tuyên hóa Văn Xương khôi đẩu tinh quân (bên trái), Cửu thiên Dương hóa Văn Xương kim giáp tinh quân (ở ở bên phải). Tầng dưới là địa điểm giành cho khách nghỉ dưỡng khi trở về đây cúng tế, địa điểm bình văn luận võ của rất nhiều quan đại thần…
Thơ lầu được trùng tu vào thời điểm năm 1914 với nền gạch, cột gỗ căm xe, mái lợp ngói ống. Tầng trên treo biển “Văn Xương Những” (Gác thờ ba vị Văn Xương đế quân), tầng dưới treo biển “Tụy Văn Lâu” (Lầu nhóm họp giới văn nhân tài tử). Năm 1933, sau lúc vua Bảo Đại ban sắc tái phong cho Phan Thanh Giản là “Đoan Túc Dực Bảo Trung Hưng Tôn Thần” thì ở tầng dưới lầu thơ đã đặt thêm biển “Phan Thanh Giản thần miếu” bằng chữ quốc ngữ.
Tại gian ở trung tâm trong cùng đặt khám thờ Khâm sai Đại thần – Kinh lược sứ Phan Thanh Giản với hòm sắc, phía đằng trước là khám thờ Gia Định Xử Sĩ Sùng Đức Võ Trường Toản. Gian bên trái là khánh thờ các trọng thần như Tổng đốc Vĩnh Long Trương Văn Uyển, Bố chánh Vĩnh Long Nguyễn Văn Nhã, Án sát Vĩnh Long Võ Doãn Thanh, Bố chánh Quảng Ngãi (nguyên Đốc học Vĩnh Long) Nguyễn Thông.
Gian ở ở bên phải thờ các công thần gồm Tuần phủ Hà Tiên Lê Quang Nguyên, Án sát Hà Tiên Nguyễn Toán, Án sát An Giang Phạm Hữu Chánh, Tri phủ Định Viễn Lê Văn Khiêm, Tri phủ Định Viễn Nguyễn Tống Minh, Giáo thọ Hoằng tự Nguyễn Tu Mẫn, Tổng đốc Thuận Khánh Nguyễn Mục Như (Nguyễn Văn Phong), Bá hộ Trương Trọng Tiên (Trương Ngọc Lang). Ngoài ra còn sinh tồn gian phía đằng sau thờ các hiền nhân, hương chức có rất nhiều công sức với Văn Thanh Miếu.
Năm 1937, hai khẩu thần công vốn được đặt ở cầu tàu từ thời điểm năm 1921 đã được mang tới Văn Thánh Miếu, đặt hai bên Tụy Văn Lâu, tới năm 1960 đã được đặt trên bệ xây đàng hoàng như hôm nay. Cạnh Tụy Văn Lâu còn sinh tồn khu căn hộ trù, nhà tiệc.
Văn Thánh Miếu thuở nào là niềm tự hào của rất nhiều dân cư Vĩnh Long. Với truyền thống cổ truyền “tôn sư trọng đạo”, chính quyền trực thuộc và dân cư Vĩnh Long đã có không ít ý thức bảo đảm và trùng tu tôn tạo để Văn Thánh Miếu không riêng gì là điểm đến lựa chọn thân mật của mỗi người mà còn là một nơi thích thú khách tham quan. Công trình xây dựng Văn Thánh Miếu Vĩnh Long đã qua các đợt trùng tu vào các năm 1872, 1903, 1914, 1933, 1963, 1994 và thời gian gần đây nhất vào tháng 6-2006. Ngày 25-3-1991, Văn Thánh Miếu được công nhận di tích lịch sử lịch sử văn hóa truyền thống cổ truyền đất nước.
Hàng năm tại Đại Thành miếu có các lễ cúng Xuân Đinh và Thu Đinh, tại Tụy Văn Lâu có lễ vía cụ Phan vào các ngày 4 và 5 tháng Bảy âm lịch, lễ cúng vọng các trung thần liệt tử vào các ngày 12 và 13 tháng Mười âm lịch. Du khách tới đây vừa có dịp tỏ lòng tôn kính so với các đấng bậc tiền nhân, vừa có trường hợp điều tra phần nào nền văn hóa truyền thống cổ truyền dân tộc qua các dự án công trình phong cách thiết kế cổ còn được bảo tồn qua thời hạn và lịch sử.
Ngày nay, Văn miếu là di tích lịch sử lịch sử của tỉnh. Địa chỉ đây được chọn làm thư viện tỉnh để tàng trữ và phổ biến kho báu học thức của nhân loại.
Trong xu hướng hòa nhập, mở cửa để nâng tầm phát triển kinh tế, văn hóa truyền thống cổ truyền cộng đồng nhằm mục tiêu đẩy mạnh công danh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa nước nhà hôm nay, Văn miếu sẽ phát huy tốt nhất kết quả trong giáo dục truyền thống cổ truyền cho các dòng đời, góp thêm phần đẩy mạnh khuyến học, huấn luyện và giảng dạy nhân tài đáp ứng đắc lực cho công danh sự nghiệp thành lập nước nhà càng ngày càng văn minh, tiến bộ và thành lập nền văn hóa truyền thống cổ truyền Việt Nam tiên tiến, đậm đà truyền thống dân tộc.
Chuyên Mục: Review Đồng Tháp
Nguồn Blog Review Du Lịch: https://bietthungoctrai.vn/ Văn Miếu Cao Lãnh | Du lịch Huyện Cao Lãnh
