Đền Ghềnh ở chỗ nào?
Đền Ghềnh có tên chữ là “Thiên quang linh từ”, gần cầu Chương Dương, thuộc địa bàn tổ 2, phường Bồ Đề, Gia Lâm – Hà Nội. Gọi là đền Ghềnh vì trước cửa đền có một ghềnh nước lớn. Theo năm tháng, dòng chảy biến động, con ghềnh mất đi và chỉ còn sót lại dấu tích nơi tên đền.
Tên thường gọi Đền Ghềnh Hưng Yên
Đền Ghềnh có tên chữ là “Thiên Quang linh từ”, ở ngay mép sông Hồng, gần cầu Chương Dương, trước thuộc thôn Ái Mộ, xã Bồ Đề, huyện Gia Lâm, nay thuộc tổ 2, phường Bồ Đề, quận Long Biên, Hà Nội. Ái Mộ – Bồ Đề là một địa điểm có không ít di tích lịch sử lịch sử, văn hóa cổ truyền. Nơi đây từng là trụ sở của Lê Lợi và Nguyễn Trãi trong cuộc kháng chiến chống quân Minh.
Đền Ghềnh là cách thức gọi rất gần gũi của nhân dân bản địa, vì nơi đây xưa kia nước sông chảy xiết, cuộn ghềnh. Nước dữ đã làm thuyền qua lại trên sông hay lật và bị cuốn trôi. Nhưng rất lạ, miếu nhỏ dại thờ Thủy thần lại được gọi là Thiên Tiên Cổ điện, tức miếu thờ Tiên (trên trời). Phải chăng nơi đây đất lành nên Thiên – Thủy giao hòa?
Do chỗ đứng gần mép sông nên miếu bị sạt lở và được thành lập lại nhưng miếu biến thành đền như ngày hiện tại là vì việc thành lập lại gắn kèm với truyền thuyết ba bộ tro cốt của mẹ con Ngọc Hân công chúa – Bắc cung Hoàng hậu của vua Quang Trung thời Tây Sơn.
Công Chúa Lê Ngọc Hân
Lịch sử
Công Chúa Lê Ngọc Hân là 1 trong những các vị công chúa nhiều người biết đến nhất lịch sử Việt Nam. Bà được đánh giá là vị anh hùng áo vải đứng đằng sau sự thành công của vua Quang Trung Nguyễn Huệ.
Ngọc Hân Công Chúa là đứa con gái thứ chín của vua Lê Hiến Tông và Chiêu Nghi hoàng hậu Nguyễn Thị Huyền. Bà là người có vẻ như xinh hoàn mỹ, nết na, thùy mị, nổi biệt nhất trong số các công chúa con hoàng đế. Năm 1786, sau lúc hoàn thiện sứ mệnh “Phò Lê diệt Trịnh” và đem quân ra Bắc, Nguyễn Huệ vào cung yết kiến và trao binh quyền cho Vua Lê.
Cảm kích trước vấn đề đó lại muốn kiến thiết xây dựng quan hệ thân tình với nhà Tây Sơn, vua Lê Hiến Tông đã ra quyết định gả đứa con gái xuất chúng nhất của mình cho Nguyễn Huệ. Lúc này công chúa vừa tròn 16 tuổi còn Nguyễn Huệ đã 33 tuổi.
Tình thế xoay chuyển càn khôn, quân Thanh xâm lăng nước Nam, Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng Đế, một lần tiếp nữa dẫn quân ra Bắc hủy diệt quân xâm lược. Khi ấy, vua đã phong cho bà là Hữu Cung Hoàng Hậu, ở lại cứu vua lo liệu việc triều chính. Bà là người có nhãn quan chính trị tinh tế, cảm thông sâu sắc thời cuộc nên mọi việc từ chuyện nhỏ dại tới chuyện lớn đại sự đất nước đều được bà bố trí chu toàn, thấu đáo cứu vua an tâm đánh giặc. Năm 1789, sau lúc thắng trận trở lại, Nguyễn Huệ phong cho bà làm Bắc Cung Hoàng Hậu, đóng đô ở Phú Xuân.
Sau khi Quang Trung mất, hoàng hậu Ngọc Hân mất hết thế lực tối cao. Bà phải thông qua bao năm tủi nhục, lẩn trốn sự truy lùng của nhà Nguyễn để nuôi con. Buồn thay, tới năm 1799 hoàng hậu Ngọc Hân từ trần lúc mới 29 tuổi. Lần lượt tiếp sau đó, hai đứa con của bà là công chúa Ngọc Bảo và hoàng tử Quang Đức cũng đi theo bà khi tuổi còn nhỏ dại.
Nơi an nghỉ Công Chúa Ngọc Hân
Theo tương truyền, năm 1804 mẹ hoàng hậu Ngọc Hân là Mẫu Chiêu Nghi Nguyễn Thị Huyền đã kín đáo nhờ một tướng nhà Nguyễn đưa tro cốt 3 mẹ con bà về chôn ở bãi Cây Đại trong làng Nành. Lúc đó nhà Nguyễn đang truy lùng rất là gắt gao, tìm cho ra tro cốt của 3 mẹ con hoàng hậu Ngọc Hân nên mộ bà được xây hết sức đôi khi.
Tuy nhiên, 38 năm sau, đời vua Thiệu Trị, do xích míc trong làng nên có đơn tố giác ông chánh tổng Hà Dương dung túng cho làng Phù Ninh (làng Nành nơi chôn hoàng hậu Ngọc Hân) thờ nghịch tặc. Khi ấy, tổng đốc Bắc Ninh được triều đình cử đi điều tra đã phát chỉ ra tại dinh Thiết Lâm, nơi an nghỉ của Mẫu Chiêu Nghi Nguyễn Thị Huyền có thờ hoàng hậu Ngọc Hân và 2 người cháu ngoại.
Ngay khi đó, triều đình lệnh cho quân lính đào mộ lên và hất tro cốt xuống sông. Tuy nhiên, một ít ngày sau đó, tại khúc sông làng Ái Mộ nổi dậy bãi bồi ngày một cao, dân cư nhận định rằng đây là tro cốt của 3 mẹ con hoàng hậu Ngọc Hân nên tạo miếu thờ và thắp nhang tại đây. Tuy nhiên ít lâu sau, ngôi miếu nhỏ dại cũng trở thành lũ cuốn trôi.
Mãi tới năm 1858, cụ Đặng Thị Bản, bà xã cụ Định Đình Hinh cùng với nhiều khách thập phương khác đã hằng tâm công đức tôn tạo lại đền ở Ái Mộ được nhân dân rất chi là quý trọng. Ngày ấy, nhà Nguyễn vẫn còn thù hằn với nhà Tây Sơn nên để bảo đảm đền, dân cư nơi đây phải áp dụng hình thức mẫu Thoải để thờ thay thế vì thờ đích danh công chúa Ngọc Hân.
Tới năm 1872, Pháp đánh phá Hà Nội, đền cũng trở thành tàn phá tuyệt vời. Cụ Bản lại vùng lên kêu gọi quyên góp khắp nơi và thành lập lại đền khang trang hơn trước. Trải qua bao phen binh lửa, đền Ghềnh vẫn được con cái cụ trông nom tới ngày nay.
Dâng lễ đền Ghềnh
Đền Ghềnh đó này là nơi anh linh tụ khí, rất chi là linh thiêng. Khách hành hương đổ về đền ngày một nhiều một trong những phần vì dư âm của trang liệt nữ – Hoàng Hậu Lê Ngọc Hân, một trong những phần do vì đền thiêng, linh ứng nhiều lời thỉnh cầu của dân chúng. Con hương thường tới đền đông nhất là vào đầu năm mới và dịp lễ hội đền vào tháng ba để cầu cho hộ dân cư thuận hòa, êm ấm, kỹ năng có lộc, có của ăn của để, công việc làm ăn xuôi chèo mát mái.
Mọi khi tới đền, con hương thường sắm lễ trước trong nhà. Bởi cũng như các ngôi đền nhiều người biết đến khác, giá lễ vật được bán cạnh đền đắt gấp 2 tới 3 lần đôi khi, rất là chặt chém. Một mâm lễ được sắm như thế thường gồm các thức lễ như một đĩa hoa, một đĩa quả, một cơi trầu, quả cau, cút rượu, xôi thịt, card hương, giấy tiền, và cánh sớ.
Trong các thời điểm dịp lễ lớn của đền, nhiều con hương thường muốn dâng tiến các lễ vật đẹp, sang mang dấu ấn tốt nhất đẹp để rất có thể bày trên ban thờ thánh trong thời hạn dài, bày tỏ lòng thành kính. Khi ấy, Oản Tài Lộc đó này là lễ vật thích hợp nhất. Bởi oản được thiết kế với tỉ mỉ đẹp sang, mang dấu ấn tiền tài may mắn tốt lành lại rất có thể để được đến 6 tháng không biến thành hỏng mốc, cực tương thích bày trên ban thờ thánh.
Quanh oản dâng đền Ghềnh là oản màu trắng. Theo đó, loại oản được khích lệ nên dâng lễ tại đền là các quanh oản được bày diễn trang trí tỉ mỉ, rõ ràng và cụ thể với hoa lụa, lá ngọc cành vàng long trọng, lung linh cũng như dòng sản phẩm Oản Tài Lộc mà Oản Cô Tâm đang khiến.
Oản tiền tài thuộc chính hiệu Oản Cô Tâm là loại oản nổi bật, được đơn vị chức năng này góp vốn đầu tư nghiên cứu, thiết kế kiến thiết sao cho đẹp mắt, vừa ý quý khách hàng lại thích hợp với văn hóa cổ truyền thờ cúng Tứ Phủ của rất nhiều người Việt.
Loại oản này nổi bật tương thích dâng lên vị thánh mẫu đền Ghềnh biểu thị lòng thật tâm của rất nhiều người lễ bởi các rõ ràng và cụ thể bày diễn trang trí trên oản đều thuộc chất liệu thượng hạng, được bố trí có chủ kiến, mang nhiều đặc biệt ý nghĩa may mắn tốt lành. Oản đó này là vật đại diện thay mặt tiền tài cầu 1 năm tấn tài, tấn lộc, tấn bình yên tới với gia chủ.
Nơi đặt và cách thức di chuyển tới đền Ghềnh từ bến xe nội thành
Đền Ghềnh tọa lạc tại Ngõ 22, Phú Viên, Bồ Đề, Long Biên, Hà Nội nên rất thuận tiện cho con hương từ Hà Nội tới thăm đền tại các tuần tiết trong tháng, trong năm. Dù vậy, hàng năm, đền Ghềnh cũng đón rất nhiều du khách ngoài tỉnh khác về lễ đền. Đa số để thuận tiện, con hương thường đi xe riêng tới đền. Tuy nhiên, nếu bạn có đi xe khách về Hà Nội và muốn tới tham quan hay dâng lễ đền thì vẫn rất có thể đi bằng xe bus nơi công cộng hoặc đặt xe ôm hay taxi.
Nếu chuyển dời bằng xe bus nơi công cộng với giá vé 7000đ 1 lượt, tại các bến xe lớn trong nội thành Hà Nội, lộ trình di chuyển sẽ như sau:
Bến xe Gia Lâm là bến xe gần đền Ghềnh nhất bởi bến xe này thuộc cùng khu Long Biên với Đền nên nếu được bạn nên bắt xe khách tới điểm đó – thời hạn dự đoán tới đền 15 phút:
- 549 Nguyễn Văn Cừ gần bến xe Gia Lâm – xe 11 – Chùa Ái Mộ – vui chơi tới đền Ghềnh khoảng 350m.
Bến xe Giáp Bát – thời hạn di chuyển dự đoán hơn 30 phút tùy con đường và trường hợp giao thông:
- Tại bến xe bắt xe 08A, 08ACT, 08B, 08BCT – điểm Hàng Muối – xe bus 11 – chùa Ái Mộ – vui chơi khoảng 450m đến đền Ghềnh. Chính là tuyến xe tối ưu nhất và nhanh nhất.
- Tại bến xe bắt xe 08A, 08ACT, 08B, 08BCT – điểm trung chuyển Long Biên sang làn đón xe bus phía đường Trần Nhật Duật – xe 47A – 21 Bồ Đề, Cầu Chương Dương – vui chơi khoảng 150m đến đền Ghềnh.
- Tại bến xe bắt xe 08A, 08ACT, 08B, 08BCT điểm trung chuyển Long Biên sang làn đón xe bus phía đường Trần Nhật Duật – xe 98 – chùa Ái Mộ – vui chơi khoảng 450m đến đền Ghềnh.
- Tại bến xe bắt xe 08A, 08ACT, 08B, 08BCT – điểm Hàng Muối – xe 11 hoặc 34 – Ô Quan Chưởng – xe 47A – 21 Bồ Đề, Cầu Chương Dương – vui chơi khoảng 150m đến đền Ghềnh.
- Tại bến xe bắt xe 08A, 08ACT, 08B, 08BCT – điểm trung chuyển Long Biên sang làn đón xe bus phía đường Trần Nhật Duật – xe 100, 10B, 17, 98 – Ô Quan Chưởng – xe 47A – 21 Bồ Đề, Cầu Chương Dương – vui chơi khoảng 150m đến đền Ghềnh.
Bến xe Mỹ Đình – thời hạn di chuyển dự đoán gần 1 tiếng tùy con đường và trường hợp giao thông:
- Đối lập bến xe Mỹ Đình – xe 34 – Ô Quan Chưởng – xe 47A – 21 Bồ Đề, Cầu Chương Dương – vui chơi khoảng 150m đến đền Ghềnh.
- Tại bến xe Mỹ Đình – xe 35A – Bệnh viện đa khoa y học truyền thống – xe 47A – 21 Bồ Đề, Cầu Chương Dương – vui chơi khoảng 150m đến đền Ghềnh.
- Tại bến xe Mỹ Đình – xe 09B – 165 Cầu Giấy – xe 34 – Ô Quan Chưởng – xe 47A – 21 Bồ Đề, Cầu Chương Dương – vui chơi khoảng 150m đến đền Ghềnh.
- Đối lập bến xe Mỹ Đình – xe 34 – 145 Nguyễn Thái Học sân VĐ Hàng Đẫy – xe 22A – 549 Nguyễn Văn Cừ – xe 11 – Chùa Ái Mộ – vui chơi tới đền Ghềnh khoảng 350m.
- Tại bến xe Mỹ Đình – xe 09B – 165 Cầu Giấy – xe 34 – 549 Nguyễn Văn Cừ – xe 11 – Chùa Ái Mộ – vui chơi tới đền Ghềnh khoảng 350m.
Di vật ở Đền Ghềnh
Giá trị của đền Ghềnh còn được biểu thị ở các di vật. Trước hết, phải nói đến quả chuông được đúc vào thời Tự Đức (1876). Rất tiếc, bài minh trên chuông đã mờ nên không còn đọc được nội dung. Hai cỗ kiệu: 1 kiệu Long Đình và 1 kiệu Mẫu. Chính là các cỗ kiệu lớn được bày diễn trang trí bằng nghệ thuật và thẩm mỹ chạm trổ cực kỳ xinh. Nhưng nổi bật hơn hết là các giá cả phi vật thể tọa lạc ở các bức đại tự, cuốn thư và hoành phi, câu đối.
Nội dung của rất nhiều chữ được biểu thị trên các di vật đó đều triệu tập vào ca tụng cảnh đẹp, đất thiêng, công trạng, đức độ của rất nhiều vị Thần được thờ, nơi ngôi đền tọa lạc. Những bức đại tự định vị giá cả của đền như: “Đức dày của đất” (Khôn đức hậu), “Mây lành chở che” (Từ vân ấm), “Vua trong nữ giới” (Nữ trưng vương), “Điện cổ Thần Tiên” (Thiên Tiên cổ điện), “Bà mẹ của sông nước” (Thủy Tiên Thánh Mẫu)…
Đặc thù Tới Ghềnh
Hệ thống điện Thần trong đền Ghềnh sắc nét khác nhau nếu với điện Thần tứ phủ bình thường:
Trong ưng ý chỉ có tượng công chúa Ngọc Hân được đánh giá là Mẫu Thoải mà hoàn toàn không có Mẫu Thiên, Mẫu Địa (Thượng Ngàn).
Hai bên ngoài Hậu Cung là Tứ vị Thánh Chầu, cách thức bài trí này ít gặp ở các điện Thần Tứ phủ khác như Phủ Tây Hồ, phủ Giầy, đền Mẫu Tuyên Quang, Thành Phố Lạng Sơn…
Thông thường tượng các quan Hoàng Khâm Trực điện Thần Mẫu (quan Hoàng Bơ, Hoàng Bảy, Hoàng Mười) được đặt tại Công đồng các quan, ngay phía đằng trước 5 vị Tôn Ông. Nhưng tại chỗ này, các vị đó lại được đặt ơ hai bên quay vào chính điện. Đây lại là một điểm khác nữa.
Sự khác nhau thứ tư là Tứ phủ Thánh Cậu được đặt ở cả hai bên trước cửa lẩu Sơn Trang. Ít ỏi khi cảm nhận nơi nào thờ Tứ phủ Thánh Cậu trong chính điện mà chỉ có lầu Cô, lầu Cậu ở phía đằng trước đền.
Hai Lầu Cô ở đền Ghềnh đặt trước phủ Chúa Sơn Trang là sự việc khác nhau thứ năm.
Điểm khác nhau thứ sáu là trước cửa đền, ngoài sân có ban thờ ông Hồ (trong đạo Mẫu gọi là Quan thanh tra) quay thẳng vào chính điện. Phương thức bài trí này sẽ không có ở các đền Mẫu khác. Chưa biểu thị rõ gốc rễ sự khác nhau, nhưng sự khác nhau này cũng biến thành nét khác biệt của đền Ghềnh.
Kiến trúc đền Ghềnh
Đền Ghềnh thông qua không ít lần bị ảnh hưởng tác động ngoại cảnh tàn phá nên được tu sửa không ít lần. Do đó các nét bản vẽ xây dựng cổ của đền gần như là đã không còn gì. Tuy nhiên các hạng mục chính của đền vẫn được bảo đảm như điện mẫu, điện sơn trang, nhà tổ, nhà khách, vị trí phụ trợ.
Cổng vào đền được xây theo lối cổng tam quan với cửa đỏ nổi biệt. Tiến vào trong, tại sân đền có ban thờ ông Hồ (Quan Thanh Tra) quay thẳng vào chính điện. Tại chính điện, nằm trong cùng là cung cấm được sơn son thiếc vàng lung linh thờ công chúa Ngọc Hân hay đó này là Mẫu Thoải. Hai bên ngoài ưng ý có đặt ban thờ Tứ Vị Thánh Chầu cùng Công Đồng các quan, Ngũ vị Tôn Ông, các vị Tứ Phủ Thánh Cậu.
Ngoài ra, đền Ghềnh cũng nhiều người biết đến với các di vật có từ thời trước. Trước tiên là quả chuông được đúc từ thời vua Tự Đức (1876). Sau đây là hai cỗ kiệu: 1 kiệu Long Đình và 1 kiệu Mẫu. Những cổ vật đó đều được bày diễn trang trí trạm trổ rất chi là tỉ mỉ và khéo léo, khó có nghệ nhân nào ngày nay rất có thể làm được. Ngoài ra, đền cũng cất giữ nhiều bức đại tự, cuốn thư, hoành phi, câu đối rất là có giá cả cả về mặt vật chất và tinh thần.
Lễ hội đền Ghềnh
Hàng năm đền Ghềnh thường tổ chức lễ hội vào tháng tám âm lịch, từ mùng 6 tới 12. Lễ hội đền Ghềnh được thẩm định là rất chi là khác biệt, khó nơi nào đã đạt được. Lễ hội cũng được chia thành 2 phần đây là phần lễ và phần hội. Phần lễ nổi biệt với lễ rước nước được tổ chức ngay tại vùng sông Hồng.
Lễ mang dấu ấn cầu cho mưa gió thuận hòa, lá cây tốt nhất tươi, vụ mùa bội thu. Lễ này thực tế mang nghĩa rửa hận cho Hoàng Hậu Ngọc Hân. Tuy nhiên do trước đây lính nhà Nguyễn thắt chặt nên lễ này chỉ được đánh giá là lễ Mẫu và nước lấy về để thờ Mẫu Thoải quanh năm.
Chuyên Mục: Review Hưng Yên
Nguồn Blog Review Du Lịch: https://bietthungoctrai.vn/ Đền Ghềnh, nơi thờ phụng Bắc cung Hoàng hậu Tây Sơn, Ngọc Hân Công chúa
