Review Than Quan chùa Dạm Bắc Ninh Ở đâu? Đường đi? Có gì từ A – Z 2023

Chùa Dạm ở đâu?

Chùa Dạm Bắc Ninh hay chùa Rạm tên chữ là là Đại Lãm Thần Quang tự, chùa Bà Tấm, chùa Cao, chùa Trăm Gian hoặc chùa Lãm Sơn, nằm trên núi Đại Lãm quanh năm xanh tốt nhất, tọa lạc ở xã Nam Sơn, thành phố Bắc Ninh, cách trung tâm thành phố khoảng 7km về phía Đông Bắc. Khác với nhiều danh thắng khác trong vùng, chùa Dạm tọa lạc khác biệt trên núi Đại Lãm quanh năm xanh tốt nhất.

Chùa Dạm Bắc Ninh có lịch sử gần 1.000 năm, từ thời Lý, là một di tích lịch sử quan trọng của tỉnh Bắc Ninh ngày nay. Sau bao biến thiên của lịch sử, ngôi chùa này đã trải qua nhiều biến động và hình dáng cũng đã thay đổi.

Các tên gọi khác của Chùa Dạm

Chùa Dạm còn có các tên gọi khác như chùa Rạm, chùa Trăm Gian (chưa phải chùa Trăm Gian thuộc địa bàn thủ đô) hay theo tên núi là chùa Lãm Sơn.

Những hiện vật quý giá tại Chùa Dạm

Hiện tại, Chùa Dạm Bắc Ninh vẫn còn giữ được nhiều hiện vật quý giá như tượng Phật A Di Đà, tượng Tam Bảo Sơn và nhiều tác phẩm điêu khắc đẹp mắt khác.

Song lúc tới địa điểm này, len lỏi giữa các cầu thang bằng đá tảng vẫn còn nguyên vẹn qua năm tháng, chạm khẽ vào bờ kè khổng lồ cao sừng sững, được ghép từ hàng tỷ phiến đá vuông vức, phủ đầy cỏ bụi… bao truyền thuyết kỳ ảo ở địa điểm đây vẫn như ào ạt vọng về.

Lịch sử Chùa Dạm

Theo thư tịch, sử sách như Việt sử lược, Đại Việt sử ký toàn thư, Đại Nam nhất thống chí, Lịch triều hiến chương loại chí thì vào khoảng thời gian Quảng Hựu trước tiên (1085), Nguyên phi nhà Lý Ỷ Lan khi vui chơi Đại Lãm Sơn có dự định xây chùa, và tiến hành khởi công thành lập từ thời điểm năm 1086-1094, được đánh giá là “Trung tâm Phật giáo lớn nhất của nước Đại Việt”. Năm sau, 1087, vua Lý Nhân Tông tới thăm ngôi chùa đang xây, mở tiệc, làm thơ “Lãm Sơn dạ yến”. Sau mười năm thành lập, năm 1094 chùa Dạm mới hoàn thành xong, được vua ban tên chùa là Cảnh Long Đồng Khánh, ban 300 mẫu ruộng tự điền (ruộng thuộc nhà chùa) để chùa có hoa lợi hương khói và bảy hộ dân ở mé dưới núi được giao việc chuyên đóng – mở cửa chùa. Năm 1105, lại xây ba tháp đá ở chùa Lãm Sơn.

Di sản tâm linh và du lịch

Chùa Dạm là một trong những điểm du lịch tâm linh được nhiều người quan tâm và đến tham quan. Với kiến trúc độc đáo và sự kết hợp giữa phong cảnh thiên nhiên và kiến trúc tôn giáo, chùa Dạm đã trở thành một di sản lịch sử và văn hóa đặc biệt của vùng Đại Lãm Sơn.

Chùa với mô hình nguy nga

Khi ấy, chùa có mô hình rất chi là nguy nga gồm 100 gian, dài 120m, rộng 70m, tổng cộng diện tích ngôi chùa lên tới 8.400m2. Dưới 4 lớp nền được bó ghép bằng đá tảng, mỗi viên có kích thước 50x60cm được đặt choãi chân, chếch khoảng 700 và cao 5-6m.

Những điều đặc biệt về chùa

Dân gian lưu truyền, ngôi chùa lớn đến mức độ độ triều đình phải cắt cử 7 hộ dân chuyên trông coi, đóng mở cửa chùa. Sau ngày Rằm mỗi tháng, muốn đóng hết cửa chùa phải khởi đầu từ tối tới lúc trăng lên rất cao mới xong. Trong thời hạn dài tiếp sau đó chùa luôn luôn được sự chiếu cố đặc điểm của triều đình, nên chùa càng được thiết kế theo phong cách mở mang mô hình. Vua Trần Nhân Tông từng tới thăm, ca tụng thành thơ về bức họa phong cách xây dựng kế tiếp mười hai lớp này.

Không chỉ nguy nga, chùa Dạm còn được bao bọc bởi vô vàn câu truyện lưu truyền trong dân gian đậm chất liêu trai, lịch sử một thời…

Câu chuyện về dòng họ lớn phương thức chùa

Cụ Trần Anh Thật, người làng Tự Thôn, huyện Nam Sơn, từ lâu năm nay vẫn hằng ngày cùng các cụ ông, cụ bà trong thôn chia nhau chăm bẵm, trông nom các gian thờ tự trên núi, kể rằng một dòng họ lớn phương thức chùa không xa, mấy trăm năm vừa qua tưởng đã tuyệt tự. Thế nhưng sau lúc tới làm lễ dâng cầu Lý Thánh Mẫu, uống nước giếng Bống đã sinh hạ được 2 thiếu niên. Đến lúc này đều đặn hàng năm con cái của dòng họ ấy tề tựu về chùa Dạm tạ lễ cảm ơn đức Thánh Mẫu.

Lịch sử đầy gian truân của chùa Dạm

Sau lâu năm bị quên lãng cỏ bụi mọc tràn che lấp, nhưng trong dịp khô hạn nước giếng Bống vẫn trong vắt, mát mẻ. Khảo sát lý do vì sao ngôi quốc tự ngàn năm tuổi linh thiêng lại có những thời gian mất hút, các cụ cao tuổi trong làng cho biết thêm thời kỳ kháng chiến các năm 1947-1948, để cấm đoán giặc Pháp chiếm địa điểm này làm đồn trú, dân cư buộc phải hủy hoại cổ tự trong xót xa. “Ngôi chùa lớn cháy ngùn ngụt trong mấy ngày vẫn chưa hết.”

Những di tích lịch sử đặc biệt của cây cột đá

Trên sườn núi cao, cây cột đá ngàn tuổi với đôi rồng dâng châu được chạm khắc tinh xảo từ thế kỷ 11, là bảo vật độc tôn của chùa Dạm. Nó là một di tích lịch sử đặc biệt của văn hóa Việt Nam, đại diện cho phong cách xây dựng Liên hoa đài chùa Dạm thời nhà Lý. Tuy đã hết hoàn toàn, nhưng cây cột đá vẫn sừng sững trên đỉnh núi, bao trùm quanh lớp sương mù thần bí.

Công dụng và thông điệp tiền nhân gửi gắm

Cây cột đá ở chùa Dạm là một phần chân nâng đỡ một phong cách xây dựng phía bên trên nó. Tuy nhiên, thông điệp tiền nhân gửi gắm qua cây cột đá này vẫn rất rõ ràng. Nó là một tài sản quý giá của văn hóa Việt Nam, đại diện cho sự sáng tạo và kiên trì của con người Việt Nam trong việc xây dựng các công trình kiến trúc phức tạp trên địa hình đầy thử thách. Cây cột đá cũng là một minh chứng cho sự giao thoa giữa tín ngưỡng phồn thực của người Việt với văn hóa bản sắc Champa-Ấn Độ.

Khúc mắc về cây cột đá

Cây cột đá ở chùa Dạm vẫn còn nhiều khúc mắc về nguồn gốc và lịch sử của nó. Một số luồng quan điểm nhận định rằng đó là một cái linga (dương vật) trong tín ngưỡng phồn thực của người Việt, trong khi nhiều quan điểm khác lại cho rằng đó là một phế tích sót lại của phong cách xây dựng Liên hoa đài chùa Dạm. Tuy nhiên, điều này không làm giảm đi giá trị lịch sử và văn hóa đặc biệt của cây cột đá ở chùa Dạm.

Hiện vật điêu khắc sang trọng và hoành tráng nhất lịch sử thẩm mỹ và nghệ thuật và làm xinh

Khai quật khảo cổ tại chùa Dạm

Sau một khoảng thời gian dài bị chìm vào quên lãng, năm 2011 việc khai quật khảo cổ có mô hình lớn mới được thực hiện tại chùa Dạm. Tác dụng tiếp sau đó khiến vô số người ngỡ ngàng về tầm dáng của ngôi Quốc tự xưa kia. Quần thể phong cách xây dựng chùa Dạm xưa gồm 4 lớp xây cao dần theo chiều cao sườn núi Lãm.

Phong cách xây dựng chùa Dạm

Những phong cách xây dựng tháp đá, cột đá tọa lạc ở cấp nền 2 trong tổng thể chung của khu di tích lịch sử. Ngoài ra, việc tìm cảm nhận thấy các trụ sỏi lớn có 2 lần bán kính trên 1m minh chứng công trình xây dựng rất đồ sộ. Theo giới trình độ nhiệm vụ, số trụ sỏi tìm cảm nhận thấy còn tương đối nguyên vẹn, giống với các trụ sỏi đã tìm cảm nhận thấy ở Hoàng thành Thăng Long.

Di vật thành lập tại chùa Dạm

Tại chỗ này, các nhà khảo cổ học cũng tìm đồng loạt di vật thành lập như: Gạch đất sét nung có hình hoa cúc, các đầu rồng nhỏ dại cũng xuất hiện sự như nhau về nghệ thuật và thẩm mỹ với một trong những vật liệu thành lập Hoàng thành Thăng Long. Với các dấu tích khảo cổ học tìm cảm nhận thấy ở chùa Dạm, các nhà khoa học đã cam đoan chùa Dạm có phong cách xây dựng đúng như các gì ghi trong lịch sử.

Những đặc trưng của cột đá chùa Dạm

Này là công trình xây dựng mang đậm dấu ấn Hoàng gia thời Lý, có mặt bằng mô hình, cấu tạo khác lạ, kỹ thuật thành lập cầu kỳ, công phu, bày diễn trang trí tinh xảo vào thượng hạng so với cả các ngôi chùa cổ ở Việt Nam.

Hiện vật điêu khắc đá đẹp nhất Việt Nam

Sau cuộc khảo cổ ấy, huyền bí về cột đá chùa Dạm vẫn chưa tìm ra giải mã nhưng tựu chung đều thống nhất cột đá chùa Dạm, Quế Võ, Bắc Ninh là hiện vật điêu khắc đá sang trọng và hoành tráng nhất, hoàn mỹ nhất trong lịch sử thẩm mỹ và nghệ thuật và làm xinh Việt Nam.

Thông tin chi tiết về cột đá chùa Dạm

Hồ sơ cột đá chùa Dạm được Cục Di sản văn hóa bản sắc, Bộ Văn hóa truyền thống-Thể thao-Du lịch ghi lại mô tả khá tỉ mỉ rõ ràng và cụ thể. Cột cao trên 5 mét, nặng 40 tấn, được đặt ở cấp nền thứ hai bên trái chùa. Phần dưới là khối hộp vuông với các vết đục nhám rất thô phác. Tiếp theo là phần trụ tròn được chạm nổi đôi rồng theo đồ án “lưỡng long hiến châu”, nét chạm rất chi là tinh xảo. Đôi rồng ngoắc đuôi vào nhau, uốn quanh thân cột, đầu rồng nhô cao chầu nhau. Toàn thân rồng có vẩy kép, uốn khúc hình sin nhịp nhàng, quyến rũ và mềm mại quanh thân cột. Chân rồng có 5 móng, cong và nhọn sắc như móng chim, chân trước dâng viên ngọc sáng.

Đôi rồng và hoa văn cúc dây trên cột đá

Ngoài đôi rồng người thợ còn áp dụng các rõ ràng và cụ thể hoa văn cúc dây để “điền” vào các chỗ trống cho góp thêm phần hài hòa, sinh động. Biểu tượng đôi rồng chính là điểm nổi bật của phần thân cột đá, và cũng chính là nét đặc thù điển hình nổi bật thẩm mỹ và nghệ thuật và làm xinh thời Lý.

Bệ cột sót lại 2 lớp đá chồng xen kẹt lên nhau

Phần bệ cột sót lại 2 lớp đá chồng xen kẹt lên nhau. Lớp dưới ở mặt ngoài chạm hoa văn thủy ba (sóng nước). Trên mặt các viên đá lớp trên, còn trông rất rõ ràng mép giật cấp thành gờ cao để lắp thêm các lớp đá nữa, các mộng đuôi cá vẫn còn để links các viên đá, còn gờ khiến cho các viên đá đó đều sở hữu lực hướng tâm, không trở nên bay ra ngoài, tạo thành một khối vững bền sau lúc đã lắp đặt.

Đối xứng với cột đá qua trục thần đạo, còn một phế tích một cấu tạo hình vuông vắn có 4 mặt bên hình thang cân đáy lớn ở phía bên dưới rất vững chắc, phía trên mặt còn 1 tấm bia thời Lê trung hưng, chữ đã mờ hẳn, mặt sau còn 2 chữ tín thí. Ở góc cạnh còn nguyên vẹn hơn hết, có tới 6 lớp hoa văn giống hệt như chồng lên nhau và các viên đá trên cùng không hẳn lớp cuối. Nếu thêm một lớp nữa thì chạm mặt bằng chân rùa đội bia.

Đây chính là dấu tích của một cây tháp đá thời Lý có tính đối xứng với cột đá chạm rồng trong bố cục tổng quan mặt bằng tổng thể của phong cách xây dựng chùa Dạm. Hiện nay, Sở Văn hóa truyền thống-Thể thao-Du lịch Bắc Ninh đang thực hiện dự án công trình phục dựng chùa Dạm, với tổng diện tích 4,7ha. Cạnh bên địa điểm phục dựng mới gồm tam quan, hành lang, thánh địa tổ, đền thờ mẫu, tam bảo… theo phong cách xây dựng cổ phần giữa trung tâm khảo cổ, dấu tích của nền móng chùa Dạm xưa vẫn được gìn không thay đổi vẹn. Sẽ chưa lâu nữa, báu vật trên núi Đại Lãm sẽ bừng tỉnh trong tiếng thỉnh kinh văng vẳng sớm khuya. Hy vọng, qua lần khôi phục di tích lịch sử lịch sử của ngôi quốc tự ngàn năm tuổi này, vẫn giữ được uy nghi và hồn cốt của một ngôi chùa đã ghi dấu huy hoàng trong lịch sử Phật giáo Việt Nam.

Cột đá chùa Dạm là các phong cách xây dựng hết sức rực rỡ, tầm dáng sang trọng và hoành tráng, nhìn xa đã bị lôi kéo, nhìn gần càng đẹp. Có nhà nghiên cứu nhận định rằng các cột đá chính là biểu tượng sinh thực khí Linga và Yoni đã được Việt hóa. Cột mang mơ ước mưa thuận gió hòa, cuộc sống ấm no thịnh trị.

Cột đá chùa Dạm – Biểu tượng sinh thực khí Việt Nam

Quy mô chùa Dạm khôi phục

Quy mô của công trình khôi phục chùa Dạm bao gồm:

• Tổng diện tích: 4,7ha
• Địa điểm phục dựng mới gồm tam quan, hành lang, thánh địa

Những điểm nổi bật tại chùa Dạm

Giếng Bống

Nền thứ hai của chùa Dạm còn tồn tại giếng Bống, được truyền kể trong truyện cổ dân gian Tấm Cám về việc cô Tấm nuôi cá bống ở đây.

Đền thờ cô Tấm và Nguyên phi Ỷ Lan

Nền thứ ba và bốn của chùa Dạm có dấu tích chùa và đền thờ cô Tấm và Nguyên phi Ỷ Lan. Tại đây còn có tấm bia đá nhỏ dài khắc năm Chính Hòa thứ 17 thời Lê (1696) cao 0,65m, rộng 1,4m. Bia “Đại Lãm Thần Quang tự tân tạo Hộ pháp” cho biết thêm trước đó chùa chưa tồn tại Hộ pháp và hàng ngàn người làm việc phúc đã tu bổ chùa, dựng thêm tượng.

Chùa Dạm, ngôi Quốc tự ngàn năm tuổi, được cho là bị bỏ quên trong hoang phế. Tuy nhiên, hiện nay Sở Văn hóa truyền thống-Thể thao-Du lịch Bắc Ninh đang thực hiện dự án công trình phục dựng chùa Dạm, với tổng diện tích 4,7ha. Cạnh bên địa điểm phục dựng mới gồm tam quan, hành lang, thánh địa tổ, đền thờ mẫu, tam bảo… theo phong cách xây dựng cổ phần giữa trung tâm khảo cổ, dấu tích của nền móng chùa Dạm xưa vẫn được giữ nguyên. Chuyến đi tham quan chùa Dạm sẽ mang đến cho du khách những trải nghiệm tuyệt vời về lịch sử và kiến trúc của ngôi chùa huyền thoại này.

Chuyên Mục: Review Bắc Ninh

Nguồn Blog Review Du Lịch: https://bietthungoctrai.vn/chùa Dạm ngôi Quốc tự ngàn năm tuổi bị bỏ quên trong hoang phế