Đền hóa Dạ Trạch ở chỗ nào?
Đền Hóa Dạ Trạch tọa lạc ngay trong vùng đầm Nhất Dạ Trạch, thuộc địa bàn xã Dạ Trạch ngày nay. Và còn được gọi là đền Hóa vì tương truyền đây đây là nền thành tháp cũ của Chử Đồng Tử – Tiên Dung để lại sau lúc toàn bộ đã bay về trời.
Trong vùng ngày này có đến 72 di tích lịch sử thờ Thánh Chử Đồng Tử và công chúa Tiên Dung nhưng Vị trí nào muốn thờ, trước hết phải qua Vị trí này, đền thờ chính để rước thần hiệu, tiếp sau đó mới được thờ.
Tên thường gọi Đền hóa Dạ Trạch Hưng Yên
Tên thường gọi: Đền Hóa, đền Dạ Trạch, Dạ Trạch Hóa từ.
Sở dĩ mang tên thường gọi “Dạ Trạch ” vì dền tọa lạc ngay trong vùng đầm Nhất Dạ Trạch, thuộc địa bàn xã Dạ Trạch ngày nay. Và gọi là đền Hóa vì tương truyền đây đây là nền thành tháp cũa của Chử Đồng Tử – Tiên Dung để lại sau lúc toàn bộ đã bay về trời.
Nếu đúng như trong sách Lĩnh Nam Trích Quái viết (Nửa đêm trời bỗng nhiên sáng rực, thành tháp thành quách của Chử Đồng Tử – Tiên Dung bay cả thăng thiên, để lại đầm nước bát ngát. Quan quân sợ quá về tâu, Vua Hùng Duệ Vương tới tận Vị trí xem và truyền lập đền thờ, nhân dân bốn mùa cúng tế… ) thì đền Hóa có từ xa xưa.
Truyền thuyết Chử Đồng Tử và nhị vị phu nhân ở Đền hóa Dạ Trạch
Tương truyền Đền hóa Dạ Trạch, tại làng Chử Xá, Văn Giang, Hưng Yên, có hộ dân ngư dân nghèo là ông Chử Vi Vân và bà Bùi Thị Da, vk chồng lập gia thất đã lâu mà dường như không có con. Một đêm bà Bùi Thị Da tọa lạc mộng, cảm nhận thấy tiên ông từ Thiên đình giáng thế cho bà một tiên đồng, bà giơ tay đảm nhận rồi giật mình tỉnh giấc. theo đó, bà thụ thai, tới ngày mãn nguyệt khai hoa (nhằm mục đích ngày 12 tháng tám) bà hạ sinh một người thiếu niên khôi ngô tuấn tú khác thường, đặt tên là Chử Đồng Tử.
Có vần thơ đánh dấu:
“Đời Hùng Vương
Ngày mười hai tháng tám
Đức thần tiên hạ giáng cõi trần
Vào trong nhà họ Chử Vi Vân
Mấy đời tích đức âm cung hải hà
Huyện Văn Giang quê hương Chử Xá
Vẻ uy nghi phẩm giá kỳ thanh”.
Thuở hàn vi, Chử Đồng Tử gặp nhiều gian nan, năm mười ba tuổi mẹ mất, ít lâu sau nhà cửa hỏa hoạn, gia sản cha con chỉ với chiếc khố rách, thay nhau mặc mỗi lúc ra khỏi nhà. Họa vô đơn chí, một vài hôm sau, người cha ốm nặng qua đời. Lúc hấp hối, người cha dặn con giữ lại chiếc khố mà mặc kẻo thiên hạ chê cười, cha đã có nhiều ba thước đất che chở.
Sẵn lòng hiếu thảo, Chử Đồng Tử đã liệm cha bằng chiếc khố độc tôn, khâm liệm xong tha hương cầu thực, ngày ngâm nước kiếm cá, đổi lấy thức ăn của thuyền bè qua lại, dần dà xuống huyện Chu Diên (tức Khoái Châu) ngày nay.
Một hôm, đang kiếm cá dưới sông, chợt cảm nhận thấy cờ xí rợp trời, trống chiêng inh ỏi, Chử Đồng Tử lúng túng, chạy lên bãi Tự Nhiên, vùi mình vào cát ẩn nấp. Khi đó, đoàn thuyền của Công chúa Tiên Dung, con gái Hùng Duệ Vương (Vua Hùng thứ 18) du ngoạn sông Nhị (sông Hồng ngày nay), cảm nhận thấy bãi sông đẹp, bèn cho hạ thuyền, lên bãi cát ngắm cảnh rồi quây màn trên bãi để tắm.
Khi dội nước, cát trôi đi, lộ nguyên hình Chử Đồng Tử, Tiên Dung đã hết lúng túng, giữ Chử Đồng Tử lại, hỏi rõ nguyên cớ. Nàng nói “Ta nguyện không lấy chồng, lúc này hai ta không hẹn mà gặp, lại trong yếu tố hoàn cảnh hai người đều không quần áo, ắt là ý trời xe duyên đó thôi,” bèn sai quân hầu cấp quần áo và làm lễ thành hôn, yến tiệc linh đình. Khi Hùng Duệ Vương nghe tin giận dữ nhận định rằng con gái không giữ phẩm giá kết duyên với kẻ tầm thường, bèn từ con quán triệt Công chúa hồi Cung.
Từ bỏ cuộc đời nhung lụa, hai vk chồng Chử Đồng Tử – Tiên Dung làm nông dệt vải, dựng chợ làm nghề kinh doanh. Chử Đồng Tử theo thuyền ra khơi đi kinh doanh trên biển, vô tình gặp được tiên ông là Ngường Quang trên hòn đảo Quỳnh Lăng.
Thấy vóc dáng của Chử Đồng Tử khác thường, bèn giữ lại truyền dạy các bài thuốc chữa bệnh cứu người và phép thuật biến hóa để cứu nhân độ thế. Ba tháng trên động bằng ba năm trần gian, trước khi quay lại, tiên ông ban cho chiếc gậy và chiếc nón dặn rằng “Phép thần thông cả ở trong này, khi có việc cần kíp cứ cắm trượng xuống đất, úp nón lên trượng, đọc câu thần chú, mọi việc sẽ như mong muốn muốn”.
Về nhà, Chử Đồng Tử thuật lại mọi chuyện cho vk. Tiên Dung giác ngộ bèn bỏ việc kinh doanh, cùng chồng chu du bốc thuốc chữa bệnh cứu người. Khi đó, xã Ông Đình và An Vĩ có bệnh dịch, Chử Đồng Tử và Tiên Dung đã hỗ trợ chữa dân chúng, từ thập tử nhất sinh bình phục quay lại.
Trong một lần đi chữa bệnh, Chử Đồng Tử và Tiên Dung đột nhiên gặp Tây Sa, cảm nhận thấy người nhan sắc tuyệt trần, Tiên Dung khẽ hỏi “Nàng là tiên chăng, hay là thần gió, thần hoa đây?”. Tây Sa đáp “Chẳng qua ta chỉ náu mình thôi, chính ta là Tây Sa Tiên Cung, mới nhìn đã biết vk chồng chị đã tu đắc đạo thành tiên cả rồi.
Nay không hẹn mà gặp nhau ở chỗ này, chẳng biết là duyên trời hay tình người nhỉ?” Sau một hồi thì thầm, Tiên Dung đã kết nghĩa chị em và xe duyên cho Chử Đồng Tử. theo đó ba người đi chữa bệnh, truyền đạo tiên học được cho dân chúng.
Được tin Vua cha ốm nặng, Ngự y trong triều lực bất tòng tâm, Chử Đồng Tử và Tiên Dung nhờ Tây Sa đóng giả làm bà lang, xin vào Cung để trị bệnh cứu Vua. Được Tây Sa chữa bệnh, Hùng Duệ Vương đã nhanh gọn khỏi bệnh một phương thức diệu kỳ.
Một lần khi đi chữa bệnh cho dân, nghỉ chân ở xã Vĩnh Hưng (tức Dạ Trạch ngày nay), cả ba người tạm ngưng cắm gậy úp nón lên trên dựng lán ngủ tạm. Nửa đêm, bỗng Vị trí đó thành quách mọc lên, cung vàng điện ngọc sung túc, người hầu lính tráng la liệt. Hôm sau, dân chúng xung quanh ngạc nhiên bèn kéo tới quỳ lạy, nguyện xin làm bầy tôi. Cả một vùng làm nên u ám và sầm uất, an khang như một đất nước.
Vua Hùng nghe tin cả giận, nghi ngại Tiên Dung cùng chồng tạo phản, bèn cho quân đi dẹp, bắt về trị tội. Khi cảm nhận thấy đội quân Triều đình vây bắt, Tiên Dung than lên “Bày tôi không khi nào chống lại Vua, con không khi nào phản cha. Ta phải tuân theo lẽ phải, dù chết cũng cam lòng để tròn hai chữ Trung – Hiếu.”
Suy nghĩ phút giây, Chử Đồng Tử niệm chú, nhổ gậy và nón khỏi bề mặt đất, lập tức trời đất rung chuyển, thành tháp nguy nga mất hút, Chử Đồng Tử và nhị vị phu nhân hóa về trời, để lại một hố lớn gọi là Trầm, chữ nho là Trầm Nhất Dạ (gọi là Dạ Trạch). Ngày tam vị đồng hóa được đánh dấu nhằm mục đích ngày 17 tháng 11 Âm lịch.
Được tin dữ này, Hùng Duệ Vương đích thân xa giá về tận Vị trí xem thực hư sự tình, nghe thần dân bản địa tâu lại sự tình. Đột xuất trên trời có mặt nàng Tây Sa cưỡi hạc trắng, tạ lỗi với Vua Hùng, vua chợt nhận ra ân nhân cứu mạng, sực tỉnh, thương xót các con bèn cho lập đền thờ dọc hai bên bờ sông Hồng. Ngày nay, Đức Thánh Chử Đồng Tử được thờ tại nhiều Vị trí trên toàn nước.
Khám phá Đền hóa Dạ Trạch Hưng Yên
Những truyện thế kỷ thứ V Triệu Quang Phục cầu hòn đảo tại chỗ này, thế kỷ XV Nguyễn Trãi và Trần Nguyên Hãn tới đây cầu mộng, thế kỷ XVI các nhà thơ hội Tao Đàn đã làm thơ vịnh Chử Đồng Tử, có câu “Anh linh miếu dõi từng hương khói ” vậy từ lúc đó đã có nhiều miếu thờ, đền thờ Chử Đồng Tử – Tiên Dung tại Vị trí này. Nhưng mô hình nhỏ dại, chất liệu xây cất như thế nào và có đúng Vị trí đấy là nền miếu cũ thì không dễ cam kết.
Đền Dạ Trạch lúc đó tọa lạc trên gò đất cao, dân cư muốn vào đền phải đi thuyền. Những năm đền mở hội, phải bắc một cầu tre cho người qua lại. Bước lên gò, các cụ phụ lão còn phải leo 19 bậc mới đến sân đền.
Đền Hóa Dạ Trạch ngày này mới được trùng tu phương thức đây khoảng 100 năm. Ao, đầm chung quanh được lấp kín, trước đền chỉ còn sót lại cái hồ bán nguyệt nhỏ dại. Bước lên đền ngày này chỉ phải leo 4 bậc.
Đền Hóa Dạ Trạch nhìn thẳng hướng chính Đông, xây theo kiểu chữ I (công) có ba tòa lung linh. Xinh tuyệt vời nhất nhất tòa thứ ba, tức hậu cung, mái vòm cuốn tam cấp, gợi cảm xúc như đứng trong khoang thuyền. Gian chính diện, ở chính giữa là ba pho tượng lớn, tượng Chử Đồng Tử ngồi giữa, mặc hoàng bào. Bên trái là Tiên Dung, phía phía bên phải là Nội Trạch Tây Cung.
Cũng ở gian chính diện, phía phía bên phải là bàn thờ cúng Cha và Mẹ Chử Đồng Tử. Bên trái là bàn thờ cúng Long Ngai, long vị Dạ Trạch Vương Triệu Quang Phục. Triệu Quang Phục trước đó được thờ tại 1 đền riêng. Do đền này đổ nát, dân làng phối tự về đây.
Đền Dạ Trạch là một đền lớn và đẹp, nhiều cột lim lớn, nhiều hoành phi, câu đối mệnh danh sự tích, đề cao thánh Chử và Đạo của Ngài:
– Uất thông giai khí (khí tụ lại, phát dần lên).
– Âm khí và dương khí hợp củng (Âm khí và dương khí cùng hòa hợp)
– Sở quá giả hóa (Tự làm quá đi, vậy hóa thành cái khác)
– Nam thiên tứ vị (bốn vị thần trời Nam, ý câu này nhắc đến Chử Đồng Tử là một trong những 4 vị “Tứ bất tử”).
– Hải thượng tam thần (Ban vị thần ở trên biển. Câu này mệnh danh Chử Đồng Tử và nhị vị phu nhân hiển thánh bay về trời tại biển này )
Cũng ở đền Hóa Dạ Trạch, gian giữa bên trái có tượng thần cá. Đây chính là “Bế Ngư thần quan”. Tượng được làm bằng gỗ, sơn son thiếp vàng, đầu rồng, thân và đuôi hình chú cá chép, nhân dân quen gọi là “ông Bế”.
Cùng bàn thờ cúng và tượng ông Bế là hai con con Ngữa một đỏ, một trắng. Tương truyền Chử Đồng Tử – Tiên Dung thường cưỡi con Ngữa đi các Vị trí chữa bệnh cho nhân dân. Cả tượng cá, tượng con Ngữa đều sở hữu bánh xe, ngày hội dân làng đặt ra rước, người đi hai bên cầm lọng che.
Đối lập với ngai thờ ông Bế, là một ngai thờ, bên bát hương có chiếc gậy, đầu gậy úp cái nón. Nón và gậy thần là biểu thị phép tiên Chử Đồng Tử chữa bệnh cải tử hoàn sinh cho nhân dân.
Đền Hóa Dạ Trạch nhìn thẳng ra một chiếc hồ, trước hồ có lầu chuông. Chuông đó được đúc năm Thành Thái thứ 14 (năm 1902) có tên Dạ Trạch từ chung (chuông đền Dạ Trạch). Tại chỗ này còn dựng hai bia đá, có niên đại năm Gia Long thứ 17 (năm 1819).
Đền Hóa ở sâu trong vùng đầm Dạ Trạch, đình đám thâm nghiêm và linh thiêng. Trên gò đất phía đằng sau đền ngày nay vẫn còn giữ được một chút cây cổ thụ, tạo cho đền Hóa một vẻ đẹp thâm u, kín đáo, thoát tục. Không khí linh thiêng trong đền quyện mùi nhang trầm, hương hoa, giữa ngày hè mà tại chỗ này yên tĩnh làm làm mát mẻ. Sau màn che, cửa võng là ánh nắng của đèn nến lộng lẫy đưa con người về với tổ tiên ông bà, cội nguồn dân tộc Vị trí thời trước, con người yêu nhau, hòa phù hợp thiên nhiên, đánh giặc và thành lập quê hương giang sơn.
Phương thức đây xấp xỉ 4000 năm lịch sử như trong thần phả của đền hóa đã ghi. Sau khi Chử Đồng Tử kết duyên cùng Tiên Dung công chúa tại bãi bỗng nhiên thuộc Màn Chầu (cuộc tình duyên do thiên định), chưa được vua cha thuận ý lên vk chồng. Không giám hồi cung, ở lại địa điểm huyện Chu Diên để kiếm kế sinh nhai.
Một hôm Chử Đồng Tử theo thuyền ra khơi đi kinh doanh, dạt vào trong 1 quần đảo, gặp được Tiên Ông tên là Ngưỡng Quy Tiên, ông cảm nhận thấy Đồng Tử vóc dáng khác thường bèn giữ lại dạy cho một số trong những bài thuốc chữa bệnh bằng lá rừng để cứu dân độ thế và dạy được phép thuật.
Sau 3 ngày ở động tiên, Đồng Tử đã biết được việc chữa bệnh, Tiên Ông được phép Đồng Tử về, ban cho Đồng Tử chiếc gậy và nón và dặn: ” Phép thần thông ở cả trong này, có việc gì nhà người cần kíp nhà ngươi cứ cắm trượng xuống đất, úp nón trên đầu trượng, đọc câu thần chú mọi việc để được như mong muốn muốn “.
Trượng, nón được thờ tại đền Hóa Dạ Trạch
Một ngày kia, trong làng bỗng có bệnh dịch tả, Đồng Tử cùng Tiên Dung đi chữa bệnh cho đa số chúng ta. Một hôm, vì mải chữa bệnh nên khi trời tối, nhớ lại câu thần chú của Tiên Ông dạy, Đồng Tử liền chống cây gậy và úp nón để tạm nghỉ. Nửa đêm thức giắc thì cảm nhận thấy mình ở trong một tòa thành tháp nguy nga, trang nghiêm.
Vua Duệ Vương cảm nhận thấy vậy thì tưởng rằng con rể định cướp ngôi, vua liền đem quân ra đánh bắt về trị tội. Khi quân hoàng đế tới, thì cả tòa thành tháp bỗng chốc biến đâu mất, để lại Vị trí đấy một chiếc Trầm, gọi là Trầm Nhất Dạ, đây chính là đêm 17/11 âm lịch. Do đó có sự tích ” Đầm Dạ Trạch ” mà tất cả chúng ta biết ngày nay.
Lễ hội trình làng vào trong ngày 10/2 tới ngày 12/2 âm lịch. Hành trình của đám rước: Ban đầu đi từ cửa đền Hóa Dạ Trạch tới bên bờ sông bến Vĩnh, lấy nước giữa dòng , xong quay trở lại đền.
Trong lễ hội còn sinh tồn vô số cuộc chơi dân gian rực rỡ như: Chọi gà, đấu vật, đu bay, bịt mắt bắt dê, cầu kiều, đập liêu…
Song song với các mô hình nghệ thuật và thẩm mỹ truyền thống cổ truyền như: Ca trù, Ả đào, Hát giao duyên/ Hát đối, Hát văn, Quan họ, đội múa rồng, múa lân…
Chuyên Mục: Review Hưng Yên
Nguồn Blog Review Du Lịch: https://bietthungoctrai.vn/ Lịch sử dựng nên Đền hóa Dạ Trạch –
