Review Tham Quan chùa Thái Lạc Hưng Yên di tích quốc gia ở đâu, kiến trúc 2023

Chùa Thái lạc ở đâu?

Chùa Thái Lạc, còn được gọi là chùa Pháp Vân, Pháp Vân tự hoặc chùa Bà Cả, nằm tại xã Lạc Hồng, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên. Chùa là nơi tôn nghiêm để thờ Phật và thần Pháp Vân – một trong bốn vị thần Tứ Pháp (Pháp Vân, Pháp Vũ, Pháp Lôi và Pháp Điện) có nguồn gốc xuất xứ từ vùng Dâu, tỉnh Bắc Ninh.

Chùa được xây dựng từ thời đại Lý và là một trong những địa chỉ hiếm hoi trên toàn Việt Nam còn giữ được bức vị trí ở gian giữa thượng điện, được xây dựng theo phong cách từ đời Trần. Bức chạm trên vì gỗ của chùa chạm hình thiên nữ Càn Thát Bà – một trong các Thiên Long Bát Bộ của Phật giáo.

Lịch sử chùa Thái Lạc Hưng Yên

Ngọc phả của Chùa ghi năm Đại Định đầu tuần năm 1162 đời Lý Nhân Tông. Ngọc phả ghi cụ thể về sự kiện Tứ Pháp ở luy lâu xảy ra thời Hán Linh Đế (168-189 sau công nguyên). Năm 1673, chùa đã được đại trùng tu. Năm 1964, chùa được công nhận là Di tích lịch sử cấp quốc gia của toàn quốc và tỉnh.

Chùa Thái Lạc Hưng Yên có nhiều điểm đặc sắc như bức vị trí giữa thượng điện được xây dựng theo phong cách đời Trần, bức chạm trên vì gỗ chạm hình thiên nữ Càn Thát Bà, cùng với các vị thần Tứ Pháp, tượng Phật A Di Đà, các tác phẩm điêu khắc, tượng đài và khu vườn bonsai xung quanh chùa.

Kiến trúc chùa Thái Lạc Hưng Yên

Chùa Thái Lạc là một công trình kiến trúc nổi bật tại Hưng Yên, được xây dựng trên một gò đất cao, mặt tiền quay về phía Đông Nam.

Bình đồ phong cách xây dựng

Chùa Thái Lạc được xây dựng theo phong cách kiến trúc “nội công ngoại quốc”, bao gồm các hạng mục công trình xây dựng được thu xếp hài hòa, đăng đối tạo thành một thể thống nhất, giàn trải theo trục Tây Bắc – Đông Nam.

Tam quan

Tam quan là cổng chào đón vào chùa, được xây kiểu chồng diêm hai tầng tám mái. Cổng vị trí trung tâm được gia công vượt hẳn lên nếu như với hai cổng phụ. Trung tâm đường bờ nóc cổng cái bày diễn trang trí hình tháp chín tầng. Phần mái với các đầu đao tạo tác kiểu hồi long vân cuốn, mái không rộng nhưng đều được đắp ngói ống, đường bờ nóc hình cong mui thuyền. Những cột trụ xây vuông, đắp gờ, kẻ nổi để bộc lộ đôi câu đối chữ Hán mô tả cảnh đẹp và mệnh danh uy linh của Tứ Pháp.

Tam bảo

Tam bảo là khu vực để bảo quản các bảo vật quý của chùa. Có phong cách xây dựng theo kiểu chữ Công (工) gồm: Tiền đường, Thiêu hương và Thượng điện.

Tiền đường

Tiền đường là công trình xây dựng phong cách xây dựng có mô hình lớn nhất tại chùa Thái Lạc. Bốn phía bao vây nền tiền đường đều được bó vỉa bằng gạch chỉ, ngoài trời phủ vữa áo. Bờ nóc gắn hoa chanh, vị trí trung tâm đắp hình chữ nhật, đề ba chữ Hán “Pháp Vân tự”. Tiền đường gồm 09 gian, kiểu tường hồi bít đốc, lợp ngói Di truyền thống cổ truyền.

Chùa Thái Lạc có các kiểu nách khác nhau, bao gồm nách kiểu “ván mê” ở ba gian giữa và nách kiểu “bán chồng rường” ở các gian còn lại. Các cấu kiện phong cách xây dựng đều được làm bằng gỗ lim và có các mảng chạm khắc và trang trí đặc trưng cho nghệ thuật và thẩm mỹ thời Nguyễn.

Điểm nhấn của trang trí

Tiền đường của chùa Thái Lạc có nhiều đề tài bày diễn trang trí không giống nhau, bao gồm đề tài tứ linh (long, ly, quy, phượng), đề tài tùng lộc, và đề tài hoa văn cây cối. Phía trong Tiền đường cũng được bài trí với các pho tượng như Đức Ông, Thánh hiền, Hộ pháp, các bức hoành phi, câu đối và đồ thờ tự có kinh phí.

Thiêu hương

Thiêu hương là nơi kết nối giữa Thượng điện và Tiền đường, có kích thước dài 2,6m, rộng 4,2m và được xây dựng bằng gạch chỉ và trát vôi vữa. Mái lợp ngói mũi được đỡ bằng các bộ vì gia công theo kiểu vì kèo đơn giản và không có trang trí hoa văn.

Thượng điện

Thượng điện gồm 01 gian 02 chái, có kích thước dài 10 mét x rộng 8.5 mét và nối vuông góc với Thiêu hương. Cấu trúc kiểu 4 hàng chân cột, cột cái có 2 lần bán kính 0,45m x cao 2,95m. Bộ vì tiếp giáp với Thượng điện được gia công theo kiểu “cốn mê” và trang trí bức ảnh rồng và long mã, đại diện cho nghệ thuật và thẩm mỹ thời Nguyễn vào cuối thế kỷ XIX.

Thượng điện chùa Thái Lạc – Kho báu nghệ thuật và thẩm mỹ điêu khắc phong cách xây dựng gỗ truyền thống

20 bức phù điêu gỗ cổ mang phong cách thức thời Trần

Thượng điện chùa Thái Lạc là một kho báu vô tiền khoáng hậu về nghệ thuật và thẩm mỹ điêu khắc phong cách xây dựng gỗ truyền thống cổ truyền của dân tộc. Địa chỉ này còn lưu giữ được 20 bức phù điêu gỗ cổ mang phong cách thức thời Trần mà ở đó có các tiêu bản là độc tôn.

Điêu khắc trang trí trên các mảng cốn và ván lá đề

Loại hình điêu khắc kiểu “giá chiêng” trong lồng lá được tạo tác trên hai bộ vì nóc gian giữa Thượng điện, với cảnh hai tiên nữ đầu người mình chim đang dâng hoa. Loại hình này rất hiếm, ngoài chùa Thái Lạc chỉ từ cảm thấy ở chùa Dâu và chùa Bối Khê. Đề tài điêu khắc bày diễn trang trí triệu tập chủ đạo trên các mảng cốn, ván lá đề giữa hai cột trụ trốn. Những mảng cốn ở đây đều được chạm khắc rõ ràng, tỷ mỷ, chau chuốt kín hai mặt. Cốn lớn cao 90cm x rộng 90cm, cốn nhỏ dại cao 50cm x rộng 40cm bộc lộ các đề tài: hình người, thiêng vật, hoa lá và các hoa văn.

Đề tài hình người

Đề tài hình người là một đề tài rất hiếm cảm thấy trong điêu khắc Việt Nam thời Trần, trong số đó có các mảng chạm có kinh phí tiêu biểu:

• Dàn nhạc ba người: với các nhạc công đang ngồi xếp bằng tròn trên mây, mặt nhìn hơi chếch về hướng bên trái, mỗi cá nhân màn biểu diễn một nhạc cụ: người đàn ông ngồi giữa đánh đàn tranh và hai người nữ giới ở hai bên mang đàn tỳ bà và đàn tam.

Thiên thần và Kinnara

Những nhân vật tượng trưng trong Di tích chùa Thái Lạc bao gồm Thiên thần và Kinnara. So với nhạc sỹ thiên thần (Gandharva) thời Lý, những người đó đã mang hình thức thân mật với lối trang phục đời thường, xiêm y nhiều lớp, khác hoàn toàn về động tác và trang phục gồm cả bộ mặt.

Biểu tượng trên vẫn gắn kèm với Phật giáo, nhưng khá thanh tao thoát tục, để tiếng nhạc của mình vẫn đậm chất thiên thần, trong một “khoảng trống nhân từ”.

Các bức cốn cổ chạm khắc cảnh tiên nữ đầu người mình chim dâng hoa

Di tích còn lưu giữ được khá nhiều các bức cốn cổ chạm khắc cảnh tiên nữ đầu người mình chim (Kinnara) dâng hoa với nhiều dạng thức không giống nhau. Các dạng bộc lộ đơn côi được chạm khắc trên các mảng cốn hình chữ nhật, bộc lộ đôi chầu vào giữa, cùng dâng hoa, được bố cục tổng quan chạm nổi trong lòng chiếc lá đề. Một dạng khác cũng bộc lộ đôi song cả hai cùng hướng về một hướng, bộc lộ động tác dâng hoa hướng về phía trọng tâm.

Cục bộ các Kinnara được chạm khắc thăng bằng, có nửa trên mang thân nữ giới, nửa dưới là chim có đuôi dài, cánh lan rộng ra, đầu búi tóc ngược lên đỉnh, áo bó sát người, đầu hơi nghiêng hẳn về phía đằng sau và đôi bàn tay kính cẩn dâng bông hoa về phần bên trước cúng dường mười phương chư Phật.

Nhạc công trên lưng chim phượng tấu nhạc

Những nhạc công được chạm trên hai cốn lớn, mỗi mặt có hai nhạc công, có mẫu mã, gương mặt, phục sức tương tự như bức chạm cảnh dàn nhạc ba người tại chùa và các tiên nữ tại chùa Dâu (Bắc Ninh). Cục bộ đều ngồi quay ngang một bên, mặt nhìn thẳng chính diện. Mọi cá nhân màn biểu diễn một nhạc cụ bao gồm dần tỳ bà, đàn nguyệt, đàn nhiều dây, nhị, tiêu, sáo…

Hình Phỗng

Trên các cột trụ trốn vì nóc Thượng điện chùa có chạm khắc các chú bé bầu bĩnh, ngộ nghĩnh, trong tư thế chân quỳ chân chống, đầu và tay đỡ đài sen, cổ đeo dây anh lạc, đôi vai lan rộng ra, cởi trần, bụng phệ, váy cũn cỡn, đi hài nhọn mũi. Đấy là một trong các không nhiều vật mẫu quý, hiếm mang phong cách thức thời Trần.

Những trụ trốn chạm hình phỗng có chiều cao 47cm, rộng 35cm.

Rồng

Thượng điện chùa hiện còn lưu giữ một trong những mảng cốn chạm rồng đặc sắc trên các xà nách. Tính chất, có con được thu xếp ẩn hiện trong mây, đây chính là hiện tượng mây ám thân rồng đầu tiên tìm kiếm được trong nghệ thuật và thẩm mỹ tạo hình Việt.

Biểu tượng rồng tại Thượng điện chùa được bộc lộ dưới hai dạng: chạm rồng thời Lý và rồng chầu lá đề thời Trần.

Thượng điện chùa là một trong những di sản văn hóa của Việt Nam, nằm tại xã Đông Sơn, huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên. Chùa được xây dựng từ thế kỷ thứ 12 và là một trong những di tích kiến trúc độc đáo của Việt Nam, với nhiều tác phẩm điêu khắc độc đáo và sắc

Chim phượng – một biểu tượng trong nghệ thuật và thẩm mỹ Phật giáo nước Đại Việt

Chim phượng là một trong những biểu tượng quan trọng trong nghệ thuật và thẩm mỹ Phật giáo nước Đại Việt. Chim phượng được các nhạc sĩ thiên thần cưỡi, được tạo tác với mỏ lớn, dài, quặp như mỏ vẹt, hai cánh dang rộng, đuôi doãng uốn lượn hình sin cong lên đầu, hai chân lớn khỏe đứng trên hoa sen hay đạp lên các đám mây.

Đề tài của các tác phẩm điêu khắc chim phượng thường là hoa lá, vân mây. Lá đề, hoa sen, vân mây, dây leo, … được thể hiện một cách tỉ mỉ và tinh tế.

Các bức cốn cổ mang phong cách thức thời buổi nhà Trần hiện chỉ từ được lưu giữ tại Thượng điện chùa Thái Lạc. Nghệ nhân sử dụng đục nẩy trên gỗ rắn, các đường nét làm thành các Dường như được vẽ bằng bút. Nếu ở hình phỗng quỳ đội tòa sen, chất hội họa phối hợp dè dặt với điêu khắc, đường nét chỉ phụ họa cho mảng khối, thì tới các hình hoa dây, sóng nước, tính chất là các hình tiên nữ, nhạc công đang màn biểu diễn.

Nghệ nhân dân gian đã áp dụng thứ ngôn ngữ đấy là đường nét, hình chạm nổi mà chất hội họa đậm hơn hết điêu khắc, nét chạm như nét vẽ, tinh sắc và thoải mái và dễ chịu, góp thêm phần mô tả một cách thức ngắn gọn xúc tích về cuộc sống thế giới và nghệ thuật và thẩm mỹ Phật giáo nước Đại Việt lúc này.

Nhà Tổ và Vườn tháp

Chùa Thái Lạc Hưng Yên có nhiều điểm đặc sắc, trong đó có nhà Tổ, vị trí ban thờ Tổ Bồ Đề Đạt Ma, và vườn tháp gồm 5 ngôi tháp bằng gạch.

Nhà Tổ được dựng vào khoảng thời gian 1703, theo Bia đá niên hiệu Chính Hòa 24 tại vườn chùa. Đây là một cấu trúc gồm 7 gian, khung gỗ, và được cấu tạo theo kiểu “chồng rường đấu kê”. Các cây cột, cái gian giữa và chỗ đứng của nhà Tổ được ghi rõ kích thước trên Bia đá niên hiệu. Nhà Tổ nằm ở vị trí ban thờ Tổ Bồ Đề Đạt Ma, hai gian ở kề bên thờ Đức đệ nhị Pháp chủ Thích Tâm Tịch và các vị sư Tổ kế thế tại chùa.

Hai dãy hành lang chạy dọc đi đôi hai bên sườn Thượng điện và Thiêu hương, gian cuối nối với hạng mục nhà Tổ. Mỗi dãy hành lang gồm 07 gian (dài 18m x rộng 4m x cao 3,5 mét). Hệ thống vì nóc được gia công theo kiểu “con chồng đấu kê”.

Vườn tháp của chùa Thái Lạc Hưng Yên gồm 5 ngôi tháp dựng bằng gạch. Trong số đó, có ngôi tháp cổ 3 tầng thời Nguyễn.

Nhà Mẫu và phong cách xây dựng

Ngoài những điểm đặc sắc của nhà Tổ và vườn tháp, chùa Thái Lạc Hưng Yên còn có nhà Mẫu và các cấu kiện xây dựng mang đậm phong cách thức nghệ thuật và làm xinh thời Trần.

Nhà Mẫu của chùa gồm 03 gian được gia công theo kiểu tường hồi bít đốc, và vì nóc được gia công theo kiểu “con chồng đấu kê”.

Khám phá điểm đặc sắc chùa Thái Lạc Hưng Yên

Những cấu kiện và phần tử phong cách xây dựng của chùa đều được gia công được làm bằng gỗ, mang đậm phong cách thức nghệ thuật và làm xinh thời Trần. Tượng thần Pháp Vân trong chùa tương truyền được tạc từ gỗ cây dâu lấy từ chùa Dâu, Bắc Ninh. Tục thờ Tứ Pháp bộc lộ cho niềm tin tâm linh, tín ngưỡng của người dân nông nghiệp cổ Việt Nam, thần hóa các gia thế thiên nhiên như mây, mưa, sấm, chớp mang đậm chất sắc của nền văn minh lúa nước. Đấy là một trong các các hình thái tín ngưỡng thờ thần nông nghiệp cổ sơ khi cuộc sống nông nghiệp phụ thuộc hoàn toàn vào thiên nhiên.

Ở Thượng điện chùa Thái Lạc còn giữ được bộ vì gỗ còn tương đối nguyên vẹn. Đấy là kiểu phong cách xây dựng khá hiếm, chỉ cảm thấy ở chùa Thái Lạc, chùa Bối Khê và chùa Dâu. Bộ vì đỡ đồng loạt lực đè của mái nhà, có gắn giá chiêng phối hợp hài hòa giữa phong cách xây dựng và bày diễn trang trí. Trên các cốn, các đố của bộ vì và trên các cột, đấu có không ít mảng chạm khắc lớn, có các mảng chạm khắc còn tương đối nguyên vẹn mang đậm nét dấu ấn nghệ thuật và làm xinh thời Trần.

 Điểm tính chất nhất của chùa Thái Lạc là 20 bức phù điêu chạm trổ (bức cổn) miêu tả hình tiên nữ. 20 bức cổn này qua thời hạn, cùng các biến động của thế gới, nay chỉ từ 16 bức là còn khá nguyên vẹn. 16 bức chạm trổ đó được gắn giữa các xà dọc thượng và xà dọc hạ, có khả năng trùm kín các lớp phong cách xây dựng và để bày diễn trang trí.

Những bức chạm miêu tả tiên nữ đánh đàn, thổi sáo, dâng đào, tiên nữ cưỡi phượng, thổi tiêu, kéo nhị. Có các bức chạm tiên nữ đầu người mình chim đang dâng hoa. Có các bức chạm dàn nhạc ba người chơi đàn tranh, đàn tỳ bà và đàn tam.Những nét chạm khắc bằng đục vào các thớ gỗ mà quyến rũ và mềm mại, nhịp nhàng tinh xảo, huyền ảo như tranh vẽ bằng bút.

Những bức chạm cổ tại chùa Thái Lạc này rất có thể nói là có một không hai. 16 bức chạm được thu xếp từ gian ngoài vào gian trong chùa, được đặt ở các địa chỉ hứng ánh nắng bỗng nhiên từ trên mái chùa hoặc ánh nắng từ đèn nến trong điện, làm cho vẻ đẹp của các bức chạm càng long lanh huyền ảo hơn.

Điều không nhu yếu độc tôn là hiện giờ một trong những bức chạm đã bị xuống cấp, mối mọt, hư hại, rất cần phải có bàn tay nhà khoa học và chuyên gia can thiệp.

Không chỉ là địa chỉ sinh hoạt tâm linh của người dân trong vùng, chùa Thái Lạc còn là địa chỉ lưu giữ nhiều kinh phí văn hóa truyền thống cổ truyền tinh thần của các người nông dân ở đây. Hằng năm, vào các ngày 6 tới 8-3 âm lịch, chùa mở lễ hội Tứ Pháp (lễ hội cầu mưa), có tổ chức tế lễ và rước kiệu Tứ Pháp, có trò đánh trăng rất độc lạ, lôi kéo đa số cư dân và khách tham quan tham quan.

Năm 1964, chùa đã được Bộ Văn hóa truyền thống cổ truyền – Thông tin được đứng thứ hạng Di tích lịch sử và phong cách xây dựng nghệ thuật và thẩm mỹ cấp Quốc gia.

Một số trong những bức ảnh các bức chạm gỗ trên các cấu kiện của chùa Thái Lạc:

Chùa Thái Lạc – Di tích Quốc gia tính chất

Bốn mươi bức chạm được sắp xếp từ gian ngoài vào gian trong chùa Thái Lạc, được đặt ở các vị trí để bắt ánh sáng từ trên mái hoặc từ đèn nến trong đền. Sự phối hợp ánh sáng làm cho vẻ đẹp của các bức chạm càng trở nên long lanh và huyền ảo hơn. Tuy nhiên, một trong số các bức chạm đã bị xuống cấp, mối mọt và hư hại, cần sự can thiệp của nhà khoa học và chuyên gia để bảo tồn.

Di sản văn hóa truyền thống

Chùa Thái Lạc không chỉ là địa chỉ tâm linh quan trọng của người dân trong vùng, mà còn là nơi lưu giữ nhiều kinh phí văn hóa truyền thống cổ truyền tinh thần của người nông dân địa phương. Mỗi năm, từ ngày 6 đến 8-3 âm lịch, chùa tổ chức lễ hội Tứ Pháp (cầu mưa), bao gồm tế lễ và rước kiệu Tứ Pháp, đánh trăng và nhiều trò chơi độc đáo, thu hút đông đảo cư dân và du khách tham quan.

Bảo tồn và danh hiệu

Vào năm 1964, chùa Thái Lạc đã được Bộ Văn hóa truyền thống cổ truyền – Thông tin đánh giá là Di tích lịch sử và phong cách xây dựng nghệ thuật và thẩm mỹ cấp Quốc gia.

Chuyên Mục: Review Hưng Yên

Nguồn Blog Review Du Lịch: https://bietthungoctrai.vn/ Di tích Quốc gia tính chất chùa Thái Lạc