Review Tham Quan Thiên Cổ Miếu Ngôi đền thờ phụng những người “chèo đò” thở Hùng Vươ2g 2021

Thiên Cổ Miếu ở chỗ nào?

Trên một quả đồi bé dại ven đường thôn Hương Lan, xã Trưng Vương, thành phố Việt Trì, tọa lạc trong địa bàn của Kinh đô Văn Lang xưa, có một “Thiên cổ miếu” tọa lạc ẩn mình dưới hai cây táu cổ thụ, gốc lớn tới năm sáu người ôm không xuể, ước đoán tuổi đời đang đi tới nghìn năm.

Nguồn gốc lịch sử của Thiên Cổ Miếu

Ngọc phả ghi rõ: “Năm Mậu Ngọ (303 TCN), ngày mồng 9 tháng giêng, bà Thục sinh người thiếu niên đầu lòng. Hai năm sau, bà sinh thêm hai người thiếu niên nữa (song sinh). Cả ba đồng đội họ Vũ đều được ông bà giáo đặt tên là Rô (do trước thời gian ngày sinh anh cả, bà Thục bắt được 1 giỏ cá rô ở Đầm Đáu – chuyện dân gian – người Hương Lan truyền kể). Ba người con của thầy giáo từ bé dại đã khôi ngô tuấn tú, lanh lợi hơn người, vừa học giỏi văn vừa thạo nghề võ”.

Nhưng những con còn chưa kịp trưởng thành thì hai ông bà đã bất ngờ tạ thế (không ốm mà mất) vào cùng một ngày: Ngày mồng 2 tháng 2 năm Quý Dậu (288 TCN). Ba thiếu niên cùng những học trò và dân trong thôn trang làm lễ chôn cất rồi dựng miếu thờ.

Đến độ tuổi thành niên, cả ba đồng đội đều được vua Hùng thứ 18 tuyển dụng làm vệ sĩ. Phong chức Đô sĩ và đặt cho tất cả ba đồng đội “tiểu danh” là chàng Chấu.

Về sau, do có rất nhiều công lao trong việc bảo đảm vua Hùng. Ba vị Đô sĩ được hoàng đế phong chức “Hạ hầu tướng quân”. Cuối thời Hùng Vương thứ 18, vua Hùng Duệ Vương nhường ngôi cho Thục Phán (cháu ngoại họ Hùng).

Vua Thục Phán (An Dương Vương) thu nhận cục bộ quan chức đương nhiệm thời Hùng Duệ Vương đưa về Cổ Loa (kinh đô nước Âu Lạc) để cần sử dụng. Do không phục vua mới (Thục Phán quá nhiều lần gây cảnh binh đao, cuộc chiến tranh Hùng Thục…) nên ba đồng đội Vũ Rô từ quan, quay trở về Hương Lan, địa chỉ chôn nhau cắt rốn rồi cùng quyên sinh ở Đầm Đáu.

Nghe tin này, An Dương Vương rất cảm phục lòng trung nghĩa của ba vị Hạ Hầu Tướng Quân. Vua Thục liền lấy tiểu danh của ba vị là chàng Chấu để phong “Đại Vương Thần”. Sai dân sở tại lập đền miếu phụng thờ, xem như là Thành Hoàng Làng. Đình thờ ba vị Đại Vương Thần và lăng (mộ) Đại Vương ở đồi ở kề bên ngôi miếu thờ hai vị phụ mẫu.

Tới lúc này, ngôi mộ của hai bà xã chồng thầy cô Vũ Thê Lang vẫn còn ở trong Đền Thiên Cổ, được nhân dân giữ gìn và bảo đảm cảnh giác.

Tấm Ngọc Phả và những huyền tích

Thiên Cổ miếu tọa lạc trong một quần thể di tích lịch sử: Đình Hương Lan, Lăng mộ ba đô sĩ thời Hùng Duệ Vương và Miếu Thiên Cổ.

Ngôi miếu cổ này thờ Vũ Thê Lang – một thầy giáo đình đám thời Hùng Vương. Tương truyền ông là người đã có khá nhiều công dạy dỗ hai công chúa của Hùng Vương thứ 18 là Tiên Dung và Ngọc Hoa.

Hiện nay vẫn còn giữ được 1 bản ngọc phả quý. Ngọc phả đó được viết lần đầu vào thời điểm năm Hồng Phúc vào đầu tuần (1573) đời vua Lê Anh Tông, do Đông Những học sĩ Nguyễn Bính biên soạn. Ngọc phả đó đã ghi chép lại xuất xứ của ngôi miếu cổ

“Vào thời Hùng Duệ Vương, ở đất Mộ Trạch (Thành Phố Hải Dương) có bà xã chồng Vũ Công, dòng dõi thi thư. Nguyên văn là: “thi thư sử thế hiếu đễ trì gia”. Cha mẹ mất sớm, cảnh nhà sa sút. Hai người lần tìm về đô thành Phong Châu, đến thôn Hương Lan mở lớp dạy học. Dân làng đã cấp cho họ ruộng đất để trả công dạy dỗ

Bà xã chồng Vũ Công sinh hạ được 1 người thiếu niên là Vũ Thê Lang. To lên, Vũ Thê Lang tìm về người bạn cũ của bố là Nguyễn Công ở đất Đông Ngàn – Kinh Bắc. Nguyễn Công đã gả cho Thê Lang người con gái của tôi là Nguyễn Thị Thục – một cô nàng nết na, thạo nghề tơ tằm canh cửi.

Khi bố mẹ qua đời, Vũ Thê Lang liên tục thay cha dạy học. Thục Nương cứu dân nghề nông tang, canh cửi. Tiếng lành đồn xa, nhờ học vấn cao và tận tụy với nghề, sống đơn giản và giản dị và mẫu mực nên ông giáo Vũ Thê được vua Hùng thứ 18 giao cho chăm bẵm việc học tập của hai công chúa Tiên Dung và Ngọc Hoa”.

Mộ cổ dưới ban thờ

Quá nhiều năm sau lúc biết Thiên Cổ Miếu là địa chỉ thờ sự học đầu tiên và truyền thống nhất Việt Nam, những cơ quan tính năng tỉnh Phú Thọ đã lần theo những giả thiết và kiếm được dữ liệu do người Pháp điều tra về hệ thống đình, đền, miếu mạo còn tàng trữ lại ở Viện Hán – Nôm.

Bản điều tra đã cho chúng ta biết toàn miền Bắc và miền Trung có hơn 40 đền thờ những thầy cô giáo và những học trò xa xưa Hán, tức từ thời Hùng Vương tới thời An Dương Vương.

Soi lại những chứng tích còn sót lại trong Thiên Cổ Miếu và nổi trội từ cuốn ngọc phả, những nhà nghiên cứu và những nhà khảo cổ đã tìm cảm nhận thấy danh sách 18 thầy giáo thời Hùng Vương.

Đấy là lực lượng tạo nên hiền tài cho những vua Hùng và Chính phủ Văn Lang xưa.Trong danh sách đó, đặc biệt có thầy Lý Đường Hiên, thời Hùng Vương thứ 6 dạy học ở Yên Vĩ, huyện Hoài Nam, phủ Ứng Thiên, đạo Sơn Nam (nay là Ứng Hòa, thủ đô hà nội).

Người thứ hai là thầy Lỗ Công, thời Hùng Vương thứ 9 là cháu ngoại vua Hùng Định Vương dạy học tại Kinh đô Văn Lang.

Theo điều tra của TS Nguyễn Anh Tuấn, Giám đốc Kho lưu trữ bảo tàng Hùng Vương: “Cho đến thời điểm này vẫn còn những đền thờ của những thầy giáo và học trò của mình ở khắp miền Bắc. Ví như đền thờ Hải Đường tiên sinh ở huyện Đông Yên, phủ Khoái Châu; đền thờ Trương Sơn Nhạc, học trò thầy Lỗ Đường tiên sinh ở Thuận Thành (Bắc Ninh)”.

Cũng theo ông Tuấn, Thiên Cổ Miếu xưa kia gần như là là một “miếu chủ” thờ người thầy giáo tài đức nhất ở Kinh đô Văn Lang. Ngày nay, đặc biệt ý nghĩa đó đang rất được dậy sóng khi nhiều người coi này là chốn về biểu hiện sự tôn sư trọng đạo.

Dù quá nhiều dữ liệu quý về Thiên Cổ Miếu đã bị mất mát nhưng vẫn đang còn những bằng chứng thuyết phục minh chứng sự sinh tồn lâu năm của cổ miếu này.

Từ cuốn ngọc phả và sắc phong đó, người ta bắt gặp ở chính giữa ban thờ Thiên Cổ Miếu là hai ngôi mộ của bà xã chồng thầy giáo Vũ Thê Lang – Nguyễn Thị Thục.

Một trong những buổi họp bàn muốn khai quật hai mộ cổ này, nhưng theo ông Cáp là có rất nhiều event lạ xảy ra nên không ai dám kinh động tới người thiên cổ nữa.

Hai cây di sản quý

Theo quan sát của chúng tôi, trước Thiên Cổ Miếu có hai cây cổ thụ cực kỳ bắt mắt. Được biết thêm này là hai cây táu nghìn năm tuổi đã được Hội bảo đảm thiên nhiên và thiên nhiên và môi trường bao quanh Việt Nam công nhận là cây di sản năm 2012.

Lạ nhất là cây táu phía tay phải miếu cho hoa gold color, cây phía tay trái cho hoa màu trắng.Theo thông tin từ ông Nguyễn Văn Loan, Chủ tịch UBND xã Trưng Vương, trong số những cây di sản được công nhận ở Việt Nam thì 2 cây táu ở Thiên Cổ Miếu được đánh giá và thẩm định là có tuổi đời lâu năm nhất.

Ngoài ra, còn sinh tồn cây Da Bò (Xoan đào) ở ngoài lăng mộ của 3 thiếu niên thầy giáo Vũ Thê Lang cũng được công nhận là cây di sản. 3 cây cổ thụ cũng chính là chứng tích minh chứng sự sinh tồn thật sự của cổ miếu.

Cũng theo ông Loan, do thời hạn để quá lâu nên Thiên Cổ Miếu chỉ với giữ lại được một trong những cổ vật thời Tự Đức năm trước tiên gồm hoành phi và câu đối.

Ngoài ra, một trong những đồ thờ cúng như tượng bà xã chồng Vũ Thê Lang, hai công chúa Tiên Dung và Ngọc Hoa cũng thoát khỏi trận hỏa hoạn năm nào.

Đặc biệt ý nghĩa tầm dáng của miếu Thiên Cổ

Thiên Cổ Miếu tọa lạc ẩn mình dưới hai cây Táu cổ thụ ngàn năm tuổi. Gốc lớn tới năm, sáu người ôm không xuể. Dù chỉ có một gian nhưng ngôi đền khiến khách qua đường không còn không chăm chú bởi nét trầm mặc, vẻ cổ kính.

Phía trong miếu, ở chính giữa là bức hoành phi vời dòng chữ đại tự: Thiên cổ miếu, có nghĩa là miếu có từ ngàn xưa. Hai bên là đôi câu đối:

Hùng lĩnh trung chi thắng tích
Nam thiên chính khí linh từ

Tạm dịch:

– Di tích ở Hùng Lĩnh (Đền Hùng) là trọng tâm của cả nước không địa chỉ nào sánh nổi.
– Chính miếu chính là khí thiêng cả trời Nam. (Nên hiểu trí tuệ là cái tinh tuý là linh khí tiêu biểu của cả nước Nam).

Câu đối đó đã nêu bật đặc biệt ý nghĩa, chỗ đứng tầm dáng của ngôi miếu

Thông điệp nền văn hiến thời Hùng Vương

Trong Thiên Cổ Miếu, trên bệ cao là hai pho tượng, sơn son thếp vàng. Đây chính là tượng nhà giáo Vũ Thê Lang và bà xã của thầy là Nguyễn Thị Thục. Dưới là hai pho tượng bé nhiều hơn, đầu đội mũ lông chim công: Ngọc Hoa công chúa, Tiên Dung công chúa, con gái vua Hùng Vương thứ mười tám. Đấy là hai học trò yêu thích nhất của ông bà.

Thấp hơn thế nữa là hai pho tượng bé dại: Tiên đồng, Ngọc nữ theo hầu hai công chúa. Trong miếu có ba bát hương cổ bằng đất sét, hoa văn đẹp, giống hoa văn khắc trên trống đồng.

Như vậy ngay ở thời Hùng Vương thứ 18 đã có rất nhiều rất nhiều hộ dân cư hai đời dạy học. Cha dạy học con cũng dạy học, lấy nghề dạy học làm nghề chính. Thầy giáo Vũ Thê Lang ra mắt dạy học, dạy cho tới hơi thở sau cùng. Ông chẳng những dạy con em thường dân mà còn dạy cả con Vua Hùng Huệ Vương

Còn bà xã ông là bà Nguyễn Thị Thục, tại sao cũng được thờ ở Thiên Cổ Miếu? Có phải chồng được tạc tượng thờ thì bà xã cũng được thờ?

Bà Nguyễn Thị Thục vốn dĩ là con gái Kinh Bắc, thạo nghề tầm tang cảnh cửi. Bà về đất Hương Lan dạy hai công chúa và dân làng nghề trồng dâu nuôi tằm, dệt lụa. Nghề đó đã lan toả khắp vùng. Phát triển tỏa nắng, sinh tồn hàng triệu năm, nuôi sống cả đời người.

Không những thế trong Ngọc phả cam kết: Hai bà xã chồng cả đời ra sức làm điều nhân nghĩa. Nguyên văn là: “lực hành nhân nghĩa, gia tư phong hậu”. Rõ ràng và cụ thể bà xã chồng nhà giáo Vũ Thê Lang đã nêu cao tấm gương sáng về đạo đức, là nhà giáo mẫu mực, là “khuôn vàng thước ngọc”. Cho nên nhân dân đề cao, dựng miếu thờ một người dạy chữ, một người dạy nghề, cả hai đều được quý trọng giống hệt.

Thiên Cổ Miếu là bức thông điệp nền văn hiến thời Hùng Vương. Ông cha ta rất coi trọng thầy giáo, coi trọng giáo dục huấn luyện và đào tạo những người hiến tài cho Giang sơn. Vì “Hiền tài là nguyên khí của Quốc gia. Nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh rồi lên rất cao. Nguyên khí suy thì thế nước yếu rồi xuống thấp”. Cùng theo đó nêu cao đạo lý: Tôn sư trọng đạo, uống nước nhớ nguồn và tinh thần hiếu học của dân tộc ta đã có khá nhiều từ ngàn xưa.

Thiên cổ miếu Di tích lịch sử văn hóa cổ truyền của dân tộc

Thiên cổ miếu là di tích lịch sử lịch sử khác biệt thờ người thầy dạy học thời Hùng Vương ngay chốn kinh đô Văn Lang. Trải qua hơn 2000 năm mà vẫn sinh tồn tới ngày nay. Đấy là một bằng chứng về lịch sử văn hoá giáo dục và văn minh Lạc Việt.

Thiên Cổ Miếu được UBND tỉnh Phú Thọ công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cổ truyền năm 1999. Được cấp bằng chứng nhận là di tích lịch sử lịch sử văn hoá năm 2003.

Gần đây Thiên cổ miếu được góp vốn đầu tư, thành lập khang trang, khoáng đạt hơn xưa nhiều. Khởi đầu từ năm 2007 gọi là Đền Thiên Cổ.

Hai cây Táu cổ thụ trước cửa miếu cũng được Hội bảo đảm thiên nhiên và thiên nhiên và môi trường bao quanh Việt Nam công nhận là cây di sản Việt Nam năm 2012.

Những chứng tích quý giá sót lại trong đền như sắc phong, ngọc phả, tượng thầy giáo, cô giáo, tượng hai cô học trò: Tiên Dung – Ngọc Hoa với hai thị nữ theo hầu… luôn luôn được chính quyền sở tại bản địa và những người trông coi ngôi đền gìn giữ như bảo vật.

Với những trị giá về lịch sử, văn hoá, đền Thiên Cổ miếu không riêng gì là niềm tự hào của người dân Hương Lan, mà còn là một di tích lịch sử văn hóa cổ truyền có trị giá của dân tộc. Đấy là Điểm đặt tâm linh, để khách tham quan biểu hiện tấm lòng tôn kính trước người có công với giáo dục nước nhà. Tựa như biểu hiện sự gây được sự chú ý nổi trội với việc học và cổ truyền hiếu học của dân tộc Việt Nam.

Chuyên Mục: Review Phú Thọ

Nguồn Blog Review Du Lịch: https://bietthungoctrai.vn/ Thiên Cổ Miếu – Ngôi đền thờ phụng những người “chèo đò” thở Hùng Vương