Chuyện về những “ông vua” miền núi phía Bắc từng làm điên quần đảo một vùng đất Đèo Văn Long nay đã lui vào quá khứ. Trong những cuộc điền dã của chính mình mình, tôi đã ghi chép được khá nhiều chuyện về cuộc sống vương giả của bản thân.
Này là những điều mắt thấy tai nghe và tham khảo thêm qua nhiều nguồn tư liệu, chắc hẳn còn nhiều khiếm khuyết, song sẽ đáp ứng góc nhìn về những “ông vua”.
Dinh thự vua Thái Đèo Văn Long ở đâu?
Dinh thự vua Thái Đèo Văn Long, phía trong dự án công trình công trình xây dựng bảo tồn di sản lòng hồ thủy điện Sơn La, ở ngã ba sông Nậm Na và sông Đà, thuộc địa phận xã Lê Lợi, huyện Sìn Hồ, Lai Châu, đã biến đổi thành phế tích.
“Vua” xứ Thái
Gia tộc Đèo Văn Long là người Tàu, ông tổ của hắn là Cầm Văn An, chủ hãng buôn lớn ở Quảng Đông. Vì vỡ nợ, bị dọa đuổi giết, Cầm Văn An dắt cô vợ và con trai là Cầm Văn Seng (còn gọi là Cầm Văn Sinh) trốn chạy xuống vùng núi phía Bắc Việt Nam, phiêu dạt trên đất Lai Châu, lấy bản Nậm Dòn, xã Nậm Hàng, huyện Mường Tè làm quê hương bản quán.
Cầm Văn An giao hảo với tù trưởng họ Đèo là người địa phương, tiếp tiếp sau đó kết làm thông gia. Khi vị tù trưởng họ Đèo lâm bệnh mất, Cầm Văn An, Cầm Văn Sinh chiếm quyền cai trị vùng đất Sipsong Chuthai (mười hai xứ Thái) rộng lớn từ Lai Châu và một phần đất Vân Nam (Trung Quốc). Từ họ Cầm chúng đổi sang họ Đèo để lừa gạt người dân địa phương, coi chúng được coi là dòng tộc người Thái của Việt Nam.
Con cả của Đèo Văn Sinh là Đèo Văn Trị, sinh vào thời điểm năm 1849, mất năm 1908 (năng lực liệu viết là Điêu Văn Trì, hoặc Đèo Văn Trì. Điêu- Đèo cách phát âm của rất nhiều người Thái na ná nhau). Khi 16 tuổi Đèo Văn Trị đã cùng cha đi đánh người Sh an- một tộc người thiểu số của Trung Quốc xâm lấn đất đai và sách nhiễu nhân dân biên giới. Để thưởng công cho cha con họ Đèo, triều đình nhà Nguyễn đã phong chức quan đạo cho hai cha con, nắm quyền cai trị một vùng đất rộng lớn từ Sơn La sang đến tận Phong Thổ, Lai Châu.
Đèo Văn Long sinh vào thời điểm năm 1890 là con thứ của Đèo Văn Trị, do có tư chất lanh lợi, lại liều lĩnh nên được Đèo Văn Trị an toàn và tin cậy và an toàn và đáng tin cậy giao phó cho nhiều công việc. Sau cuộc nổi dậy của Tôn Thất Thuyết bất thành, vua Hàm Nghi phải ra hịch Cần Vương kêu gọi dân chúng nổi dậy.
Hưởng ứng lời kêu gọi, Đèo Văn Trị đã lãnh đạo sắc tộc Thái và một số dân tộc khác vùng Lai Châu vùng lên chống Pháp, đại bản doanh đặt ở Bình Lư (nay là huyện Tam Đường). Tháng 11/1886, quân Pháp đánh vào Bình Lư, nghĩa quân của Đèo Văn Trị chống cự không nổi phải rút về Mường Bo, sau rút về Sa Pa rồi về Lai Châu. Một thời gian dài nghĩa quân hoạt động chống Pháp ở Sơn La và Lai Châu.
Không tiêu diệt được nghĩa quân của Đèo Văn Trị, Pháp sử dụng kế ly gián tung tin Tôn Thất Thuyết muốn thủ tiêu Đèo Văn Trị để trốn sang Trung Quốc, với sự môi giới của Auguste Pavie, Đèo Văn Trị chấp nhận đầu hàng mở đường cho quân đội Pháp tiến vào Mường Thanh.
Với âm mưu sử dụng người Việt trị người Việt, Pháp khôi phục cho Đèo Văn Trị cai trị vùng đất Sipsong Chuthai. Năm 1908, Đèo Văn Trị mất, trao lại quyền bính cho con là Đèo Văn Kháng, tiếp tiếp sau đó Kháng chết, Đèo Văn Long thay anh trai lên nắm quyền.
Đèo Văn Long là kẻ hung ác, hắn liên tiếp mở rộng ra lâu đài của cha ông xây dựng ở ngã ba sông Đà và sông Nậm Na, nằm cạnh tuyến phố lên Mường Tè, thành pháo đài quân sự và cũng đấy là Nơi đặt giam giữ tra tấn những người dân dân chống lại thế lực của hắn. Chính là vị trí đặt hiểm yếu, khó công dễ thủ. Tại đây rất có khả năng kiểm soát được tuyến phố sang Mường Lay lên Điện Biên, khống chế tuyến phố từ Mường Tè hay trên Phong Thổ, Bình Lư xuống.
Bởi trước mặt là ngã ba sông Đà mênh mông sóng nước, trên là núi cao kẻ địch khó bề tiếp cận, đường từ dưới sông lên dốc đứng, nếu kẻ địch chọn đường thủy tấn công thì đã không còn gì chống được khi quân từ phía ở bên trên đánh xuống. Thế núi thế sông hiểm yếu như vậy giúp cha con họ Đèo chống lại sự xâm nhập từ phía ngoài, nếu thất bại rất có khả năng rút lui theo đường thủy, hoặc chạy qua ngả Mường Tè hoặc lên Phong Thổ dọc sông Nậm Na.
Thành tháp đá đen
Ngoài việc cho quân lính đi cướp bóc vơ vét của cải của nhân dân trong vùng, Đèo Văn Long còn đóng các cái thuyền lớn, lấy sông Đã làm trục giao thông chính chở lâm thổ sản mà hắn đã cướp được của nhân dân địa phương mang xuống miền xuôi bán: Thuốc phiện, da hổ, da báo, sừng hươu nai, mật ong, mật gấu, nấm hương…tiếp tiếp sau đó chở hàng hóa lên đẩy ra cho người dân địa phương: Vải vóc, muối, dầu, thuốc lào, diêm, bật lửa…Hắn trở lên phú quý nhất vùng, lại được sự bảo trợ của Pháp, nên hắn tự xưng là vua xứ Thái.
Kiến trúc lâu đài Đèo Văn Long đậm chất bản vẽ xây dựng người Thái, nằm trên diện tích chừng hơn một ha. Khu nhà Đèo Văn Long ở là ngôi nhà hai tầng, sàn làm được gia công được làm bằng gỗ, tường xây gạch đỏ nung tại chỗ, mái lợp bằng đá phiến. Dọc bên bờ sông Đà và sông Nậm Na có những mỏ đá giấy, khi mới đào trong đất ra rất có khả năng dễ dàng và đơn giản và đơn giản và dễ dàng tách ra thành mảnh tiếp tiếp sau đó cắt thành miếng vuông, khi gặp không khí đá cứng lại như sành.
Có hai loại đá giấy, loại màu đen và loại màu vàng. Đá đen cứng hơn, khai thác cũng khó hơn, mái nhà của Đèo Văn Long lợp loại đá đen, bà Lù Thị Luy nhà nằm cạnh lâu đài của Đèo Văn Long nói với tôi như thế.
Xung quanh lâu đài là bức tường thành cao trên 3m, được xây bằng đá phiến dày 40-50cm, rất vững bền, đại bác bắn không thủng. Trên tường có nhiều lỗ châu mai quan sát phía phía ngoài và tấn công những người dân dân muốn xâm nhập vào lâu đài. Vì thế, rất có khả năng gọi lâu đài của Đèo Văn Long là pháo đài quân sự cũng không sai.
Để đáp ứng nhu cầu cho chiến dịch Điện Biên Phủ, tháng 12/1953, sư đoàn 316 tiến đánh thị xã Lai Châu (đặt ở thị trấn Mường Lay giờ đây). Quân Pháp ở đây thất thủ, Đèo Văn Long vội vã mang theo gia quyến chạy theo quân Pháp về Hà Nội với âm mưu quay trở lại Lai Châu nếu chiến dịch Điện Biên Phủ thất bại.
Nhưng cả quân Pháp và Đèo Văn Long đã không còn gì ngờ, sau 56 ngày đêm chiến đấu, cứ điểm quân sự Điện Biên Phủ bị đập tan, Hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết, Đèo Văn Long chạy sang Pháp lưu vong.
Thành tháp của vua Thái Đèo Văn Long bị thời gian và nỗi căm giận của rất nhiều dân cư tiêu diệt. Khi tôi đến, ngôi nhà hai tầng mái ngói đã sụp đổ trơ bốn bức tường, sàn gỗ mục ruỗng, khu gia binh bị phá tan tành, cây cỏ và dây leo chằng chịt, nhiều đoạn tường bị phá sập đổ. một phần của lâu đài được sửa chữa thành lớp học cho các cháu học sinh.
Năm 2010, thủy điện Sơn La ban đầu tích nước, khu dinh thự của Đèo Văn Long bị chìm lâu dài hơn xuống Thủy cung.
Người ta đồn đại và tin rằng những kho báu của vua Thái từng được chôn sâu dưới lòng đất.
Suốt thời gian dài, câu chuyện về những báu vật của vua Thái cất giấu trước khi chạy trốn được người đời thêu dệt thành những huyền thoại. Rất số đông tất cả chúng ta tin rằng kho báu ấy đã ẩn sâu dưới lòng sông Đà, được trấn yểm bởi các phương pháp bí ẩn của rất nhiều người Tàu thuở trước.
Và cũng luôn có lời đồn thổi thổi, những báu vật ấy đã mất hút theo dấu vết của thời gian, trận chiến tranh và những cuộc tiêu diệt, cướp bóc thuở lịch sử nhuốm đầy khói lửa, và cả những kẻ săn lùng cổ vật sau này.
Người ta đã không còn gì không gây được sự chăm chú, đã không còn gì không hiếu kỳ khi thi thoảng lại rộ thông tin có một trong những người nhặt được một cục vàng lớn, hay một trong những cổ vật quý hiếm… tại khu “thánh địa”, những dãy núi bao quanh ngã ba sông Đà, hay khu nương rẫy gì đấy.
Sẽ không quá lời khi nói rằng vùng đất ngã ba sông Đà và sông Nậm Na (Nậm Nhùn, Lai Châu) là một miền huyền thoại, chứa đựng rất nhiều huyền tích kỳ bí cũng tương tự những câu chuyện lịch sử của một vùng giang sơn tận cùng tây bắc của Tổ quốc.
Nếu như miền đất cao nguyên đá Đồng Văn có vua mèo Vương Chí Sình, xứ Bắc Hà (Lào Cai) có vua Hoàng A Tưởng, thì mảnh đất nền nền tây bắc cũng từng có vị vua cai trị 12 xứ Thái, đây đấy là vua Đèo Văn Long.
Trong lịch sử hình thành hơn 100 năm của hai tỉnh Điện Biên và Lai Châu, thì hơn nửa thế kỷ vùng đất này nằm dưới sự cai trị của dòng họ Đèo. Hiện nay tại xã Lê Lợi (huyện Nậm Nhùn, tỉnh Lai Châu) còn đó khu phế tích dinh thự của vua Thái, ghi dấu một thời thống khổ của nhân dân tây bắc. Một phần đông đã chìm sâu dưới lòng hồ Sông Đà.
Ông Truy Văn Phát, cán bộ MTTQ xã Lê Lợi đã cho chúng ta biết, trước kia số đông tất cả chúng ta còn gọi nó là Di tích căm thù, cũng bởi vấn đề vua Thái Đèo Văn Long đã đầu hàng giặc và quay trở lại áp bức nhân dân bao quanh.
Tại ngã ba sông này trước có một hòn đảo nhỏ mà người Thái gọi là Hin Bát, tương truyền đây đấy là hòn đá thiêng mà những ai sống gần nó sẽ luôn gặp tài lộc.
Người Thái kể rằng hòn đảo nhỏ vốn ở thượng nguồn sông Nậm Na, từ thời điểm cách đây mấy trăm năm không hiểu nhiều biết sao cứ trôi theo dòng nước khiến cho người Thái cứ đi theo để lập làng, Hin Bát trôi đi và tạm ngưng ở ngã ba sông cho đến giờ, nay thuộc bản Nậm Na, xã Lê Lợi.
Không biết có phải tin vào sự linh thiêng hay không mà dòng họ Đèo đã đặt ra đưa ra quyết định xây dinh thự trên chính mảnh đất nền nền này
Chuyên Mục: Review Lai Châu
Nguồn Blog Review Du Lịch: https://bietthungoctrai.vn/ Đèo Văn Long ở xứ Thái
