Độc đáo 2 cây cầu đá cổ ở Hưng Yên
Được các nhà nghiên cứu di sản thẩm định là cây cầu đá Hưng Yên cổ độc đáo còn nguyên vẹn trước đó chưa từng cảm thấy ở ngẫu nhiên làng cổ nào của Đồng bằng trung du sông Hồng. Đây là cầu Nôm. Hưng Yên còn sống sót cây cầu đá cổ nữa là cầu Hồng, tuy không hề nguyên vẹn, nhưng niên đại còn sớm hơn hết cầu Nôm…
Cầu Nôm
Cầu Nôm tọa lạc ở đâu?
Cầu đá làng Nôm như một biểu tượng của các dân cư làng Nôm vậy, gần như là các câu ca dao tục ngữ về làng Nôm xưa đều được thông qua biểu tượng đấy là cây cầu này. Không chỉ mang trị giá lịch sử, văn hóa cổ truyền, phong cách xây dựng độc đáo, chiếc cầu đá cổ hơn 200 năm này được các nhà nghiên cứu thẩm định là một dự án công trình độc đáo còn nguyên vẹn trước đó chưa từng cảm thấy ở ngẫu nhiên làng cổ nào của Đồng bằng trung du sông Hồng.
Xuôi theo Quốc lộ 5 từ thành phố Hà Nội đi Hải Phòng khoảng 30 cây số là tới làng Nôm, thuộc địa bàn xã Đại Đồng, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên. Một ngôi làng cổ trù phú với quần thể di tích lịch sử lịch sử văn hóa cổ truyền độc đáo vẫn còn không thay đổi các nét cổ kính của làng quê Việt Nam.
Tọa lạc phương thức phố Hiến (thành phố Hưng Yên) nức tiếng thuở nào hơn năm chục cây số, trải qua các tuyến phố nhựa mới xen các chặng đường đất mịt mù bụi đỏ là được thụ hưởng khoảng trống thân thiện của ngôi làng cổ đã tọa lạc yên ổn hàng trăm ngàn năm nay tại chỗ này.
Về với làng Nôm, khách du lịch được đắm mình vào một trong những quần thể di tích lịch sử cổ kính bao gồm cổng làng, giếng nước, sân đình, chùa Nôm, chợ Nôm, các căn nhà cổ và độc đáo hơn hết là một di sản rất chi là đặc thù – “Cầu Nôm”, để từ đó tìm về khoảng trống phẳng lặng, bình dân đậm chất làng quê Bắc Bộ xưa.
Khám phá cầu nôm
Không chỉ mang trị giá lịch sử, văn hóa cổ truyền, phong cách xây dựng độc đáo, chiếc cầu đá cổ hơn 200 năm độ tuổi của làng Nôm, xã Đại Đồng, huyện Văn Lâm, được các nhà nghiên cứu di sản thẩm định là một dự án công trình độc đáo còn nguyên vẹn trước đó chưa từng cảm thấy ở ngẫu nhiên làng cổ nào của Đồng bằng trung du sông Hồng.
Trải qua chiếc cổng làng rêu phong, cổ kính uy nghi như cổng một tòa thành chúng tôi tới cầu Nôm bắc ngang con sông Nguyệt Đức. Tọa lạc giữa quần thể di tích lịch sử cổ kính làng Nôm, cầu Nôm là điểm nổi bật độc đáo đưa đến sức hút đặc thù cho khoảng trống văn hóa cổ truyền thuần Việt của làng.
Cầu được gia công hoàn toàn bằng đá. Mặt cầu rộng gần 2m, làm bằng đá xanh nguyên khối, gắn khít nhau. Những phiến đá lớn được các nghệ nhân dân gian đục đẽo rất công phu. Cầu xây 9 nhịp, theo ý niệm của các người xưa số 9 đặc trung cho sự may mắn…
Dầm cầu hình chữ nhật. Tuy vậy bị rêu mốc và cây leo bám, nhưng các nét văn hoa cổ sắc sảo của cầu vẫn rất dễ quan sát. Hai bên thành cầu còn đa số nguyên vẹn các mỏm đá dầm cầu được chạm trổ vân mây phương thức điệu, một hình tiết thường áp dụng bày diễn trang trí trong phong cách xây dựng cổ, được tạo tác công phu, thẩm mỹ và nghệ thuật, rất xảo diệu và cầu kỳ, trông như các chiếc đầu rồng của các thuyền rồng mà vua chúa rất lâu rồi hay sử dụng để đi du ngoạn vậy.
Chân cầu là các cột đá hình tròn trụ, không đều nhau được đẽo thô để gác dầm cầu, đã bị xói mòn bởi thời hạn, cũng trở thành rêu phong, cổ kính.
Điểm đặc thù của cây cầu còn là tính bền vững lâu dài về cấu tạo. Tuy vậy mặt cầu, mố cầu và chân cầu chỉ gác lên nhau chứ không còn chất liệu link, nhưng thông qua thời hạn hơn 200 năm mặt cầu vẫn phẳng, chắc như đinh đóng cột và vững chắc. Vấn đề này đã cho thấy chuyên môn thiết kế kiến thiết, gia công chất liệu và tiến hành cầu của các người thợ rất lâu rồi rất đáng để nể phục.
Những cụ cao niên của làng kể rằng, khi xưa cầu được gia công được làm bằng gỗ lim nhưng để thuận tiện cho mua bán vào chợ Nôm, sau cầu được thành lập lại bằng đá. Trước đây còn tồn ở 1 cây gạo cổ lớn đẹp ở đầu cầu phía bên chùa Nôm, nhưng nay bị cụt ngọn vì gió bão, dù dân làng đã cố cứu nhưng cây chẳng còn nguyên vẹn…
Hơn hai thế kỷ đã qua, trải bao vật đổi sao dời, cây cầu vẫn vững chắc nối nhịp mua bán cho làng nghề đồng nát vang tiếng thuở nào và nhìn cảm thấy bao thay đổi của làng quê.
Cây cầu đá cổ còn gắn kèm với câu truyện về một trong các người chiến sĩ phương thức mạng đầu tiên của làng Nôm, anh hùng liệt sỹ Phùng Văn Thực, người đang không ngại gian nan đứng ra bảo đảm sự sống sót của cây cầu khi cầu bị bọn giặc tìm phương thức cài mìn đánh sập. Câu truyện ấy hiên giờ vẫn được người làng xúc động kể lại với niềm kính trọng và tự hào.
Cây cầu đá cổ là việc không giống nhau trong phong cách xây dựng của làng Nôm và cũng chính là một biểu tượng của ngôi làng cổ khi tên làng, tên cầu hòa làm một, lấn sân vào câu ca dân gian.
Ai về cầu đá làng Nôm
Mà xem cảnh quan nước non hữu tình
Hoặc: Đồng nát thì về cầu Nôm
Con gái nỏ mồm về ở với cha…
Điểm đặc thù của cây cầu nôm
Nét đặc thù trong phương thức thành lập của cầu đá làng Nôm là mặt cầu, dầm cầu và chân cầu chỉ gác lên nhau chứ không còn chất liệu link như vôi vữa hay đinh ốc như các cây cầu hiện đại. Tuy vậy mặt cầu, mố cầu và chân cầu chỉ gác lên nhau chứ không còn chất liệu link, dù vậy, sau hai thế kỷ sống sót, cây cầu vẫn bền vững lâu dài.
Vấn đề này đã cho thấy chuyên môn thiết kế kiến thiết, gia công chất liệu và tiến hành cầu của các người thợ xưa rất đáng để nể phục. Ngày nay, hàng trăm ngàn lượt người cùng các phương tiện đi lại cơ giới vẫn qua cầu hằng ngày.
Cầu Hồng
Xưa nay, dân cư trong và ngoài tỉnh mới chỉ nghe biết cây cầu đá cổ làng Nôm chứ ít người biết ở thôn Tống Xá, xã Tống Phan, huyện Phù Cừ cũng luôn có cây cầu đá cổ “Hồng kiều” giống hệt như cầu Nôm nhưng có niên đại sớm hơn. Trong khi cầu Nôm vẫn được giữ gìn đa số nguyên vẹn thì cầu Hồng rất cần sự gây được sự chú ý bảo tồn của các ngành công dụng.
Cây cầu đá cổ này tọa lạc ẩn mình giữa khu cỏ dại rậm rạp phương thức khu người dân thôn Tống Xá khoảng 500m, phải phát quang vị trí bao vây và bới một lớp đất mỏng dính, cây cầu đá cổ đó mới đưa ra.
Theo các cụ cao niên bản địa kể lại, trước kia cây cầu là nhịp cầu nối tuyến phố chính đem vào làng, nhưng nay tuyến phố và dòng sông mà cây cầu đó bắc qua không hề sống sót.
Gần cây cầu có hai tấm bia cổ, đôi khi lại thêm một trong những nhà nghiên cứu di sản nội địa tới điều tra qua các tấm bia này.
Bia được viết bằng chữ Hán, do sự bào mòn của thời hạn nên các dòng chữ cổ trên hai tấm bia chưa được cụ thể bởi thế hiệu quả nghiên cứu của mình chưa được như nhu cầu. Tuy nhiên các phần chữ lớn trên bia thì vẫn còn tương đối rõ; 1 tấm bia có ghi tiêu đề là “Hưng công hồng kiều tạo bi ký” nghĩa là bia ghi công đức của nhân dân trong việc thành lập cầu Hồng.
Niên đại của “Hồng kiều” vào lúc thế kỷ XV, XVI. Chiếc cầu đó được ghép từ nhiều phiến đá, các phiến đá được các nghệ nhân dân gian đục đẽo rất công phu. Chân cầu cũng chính là các cột đá hình tròn trụ, các phiến đá ở mép cầu được chạm trổ hoa văn hình mây. Cây cầu ngày này còn 5 nhịp, các đầu nhịp được chạm khắc hình rồng độc đáo…
Những cụ cao niên ở bản địa kể lại, cây cầu đá cổ của làng Tống Xá đã nhận thức thấy bao event lịch sử, nhất là trong cuộc kháng chiến chống Pháp. Trận Phan Tống Xá lẫy lừng của đảng bộ và nhân dân xã Tống Phan anh hùng vẫn còn sống mãi trong ký ức nhân dân, cây cầu khi ấy là giao điểm của các trận chiến giữa quân và dân ta với giặc Pháp. Một số trong những mảng vỡ do đạn pháo của Pháp và của ta bắn vào thành cầu là vật chứng nhộn nhịp cho các ngày tháng hào hùng đó.
Hiện tại “Hồng kiều” và các tấm bia cổ tọa lạc ở địa chỉ hẻo lánh ngoài cánh đồng của thôn Tống Xá. Do không có một số người đi lại và bảo đảm nên cây cầu nay đã bị thất lạc hai đầu đường dẫn và các phiến đá mặt cầu đã bị xê dịch không theo thứ tự. Đặc thù một trong những đoạn đã bị vỡ, dân cư địa điểm đây cũng rất lo ngại chưa biết số phận “hồng kiều”, một di sản văn hóa cổ truyền quý của quê hương mai sau sẽ ra làm sao vì các cơ quan công dụng chưa tồn tại biện pháp bảo tồn…
Chuyên Mục: Review Hưng Yên
Nguồn Blog Review Du Lịch: https://bietthungoctrai.vn/ Độc đáo 2 cây cầu đá cổ ở Hưng Yên
